SŁUDZY BOGA I LUDZI

Pierwszy z serii artykułów o pobożnych mężczyznach i kobietach, których życie kształtowało kulturę, w jakiej żyjemy.

WILLIAM WILBERFORCE

    Wilberforce, który odegrał znaczącą rolę w zniesieniu niewolnictwa w całym Imperium Brytyjskim, wstąpił do Parlamentu w 1780 roku, a w 1807 został przyjęty jego projekt ustawy zakazującej handlu niewolnikami z Zachodnich Indii. W 1833 roku niewolnictwo w całym Imperium zostało wyeliminowane, chociaż on umarł tuż przed wejściem w życie Ustawy o Zniesieniu Niewolnictwa.

    URODZONY W HULL 24 sierpnia 1759 roku, William Wilberforce był synem dobrze prosperującego biznesmena, który zarobił fortunę na handlu w rejonie basenu Morza Bałtyckiego, rozwijającemu się dzięki portowi w Hull. William był małym chłopcem o słabym wzroku i delikatnym zdrowiu, lecz był inteligentny i miał aktywny umysł.

Wczesne wpływy

    Miał dziewięć lat, kiedy umarł jego ojciec i matka wysłała go, aby mieszkał ze swoim wujem i ciotką. Ciotka była religijną kobietą, która bardzo ceniła metodyskiego kaznodzieję George'a Whitefielda. Chłopiec rósł otoczony miłością krewnych, a będąc pod szczególnym wpływem charakteru swej ciotki, rozwinął poważne i pobożne usposobienie. Ten wpływ był w pewien sposób neutralizowany przez wysiłki jego matki, aby zaangażować go w światowe towarzystwo, w którym sama znajdowała przyjemność.

    Życie na Uniwersytecie w Cambridge również oferowało wiele rozrywek, a ponieważ William odziedziczył od swej rodziny niezależny majątek, nie musiał pracować. Będąc w Cambridge, zdecydował się na wstąpienie do parlamentu oraz podjęcie służby publicznej i w 1780 roku został wybrany na członka parlamentu miasta Hull. Tam odnowił swoją znajomość z Williamem Pittem - który wkrótce został premierem - którego spotkał w Cambridge i wtedy zostali przyjaciółmi na całe życie. Śmietanka towarzyska Londynu oferowała wiele świeckich atrakcji i w swej wczesnej karierze William czerpał przyjemność z czynnego życia towarzyskiego.

Rozwój duchowy

    Lecz wczesne uczucia religijne Williama ponownie rozbudziły się i pogłębiły, kiedy Isaac Milner, znajomy ze szkolnych czasów w Hull, towarzyszył mu w podróży do Francji. Oni spędzili czas wspólnie czytając Początek i postęp religii w duszy, Filipa Doddridge'a, dysydenckiego sługi Ewangelii oraz Grecki Nowy Testament. Wilberforce był pod takim wrażeniem charakteru swego towarzysza i ich wspólnej lektury, że jego religijne skłonności zostały bardzo pobudzone i wzmocnione.

    John Newton, autor pieśni i przyjaciel, którego rady William potrzebował podczas kryzysu emocjonalnego, przekonał go do kontynuowania kariery politycznej. Newton przed swym nawróceniem był handlarzem niewolników. Przyłączywszy się do grupy ewangelicznych chrześcijan, znanych później jako "Sekta Claphama", William stopniowo rezygnował ze światowych przyjemności londyńskiego towarzystwa, poświęcając się sprawom dobroczynności, takim jak ruch Szkół Niedzielnych, a potem Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, a w szczególności opowiadając się za zniesieniem niewolnictwa i podejmując kampanię w parlamencie na rzecz tej sprawy.

Handel niewolnikami

    Właściciele brytyjskich statków przez wiele lat prowadzili ten intratny handel, lecz warunki w jakich kupowano, transportowano i sprzedawano niewolników rzadko były znane osobom postronnym. Majątki zbijano również na ładunkach cukru, rumu i tytoniu przewożonych statkami, które wracały do Liverpoolu z niewolnikami. Odważni ludzie opowiadający się za zniesieniem tego handlu, spotkali się z wielką opozycją osób żywotnie nim zainteresowanych.

Długa walka

    Pitt zachęcił Wilberforce'a do złożenia w tej sprawie wniosku w parlamencie. On uczynił tak w czasie debaty w maju 1789 i kończąc swą trzy i pół godzinną mowę, zaapelował do słuchaczy: Panowie, został nam teraz przedstawiony charakter i okoliczności tego handlu. Już dłużej nie możemy zasłaniać się niewiedzą. Nie możemy pominąć tego milczeniem. Lecz możemy nim wzgardzić. Możemy go usunąć z naszej drogi. Lecz nie możemy się odwrócić, by na to nie patrzeć. - William Wilberforce i jego czasy, autor Oliver Warner; wydawnictwo Batsford, Londyn 1962

    Pitt i inni umiejętnie wspierali Wilberforce'a, lecz zanim parlament zdecydował, że handel niewolnikami powinien być stopniowo znoszony, był już rok 1792, a ustawa przeszła ostatecznie w 1801 roku. Jednak wolność dla niewolników nie została jeszcze zdobyta i kampania trwała nadal, choć zły stan zdrowia Wilberforce'a oznaczał, że już dłużej nie mógł odgrywać znaczącej roli.

    Długie lata minęły zanim oddano sprawiedliwość tej sprawie i w sierpniu 1833 roku parlament uchwalił projekt ustawy dającej wolność wszystkim niewolnikom w Koloniach Brytyjskich. Wilberforce umarł dokładnie miesiąc wcześniej, wiedząc, że projekt przeszedł drugie czytanie.

SB ’04,15; BS ’04,14.