SŁUDZY BOGA I CZŁOWIEKA

Dziewiąty z serii artykułów o pobożnych mężczyznach i kobietach z całego świata, których życie kształtowało kulturę, w jakiej żyjemy.

JOHN BUNYAN (1628-1688) AUTOR Wędrówki Pielgrzyma

    John Bunyan prawdopodobnie jest najbardziej popularnym i jednym z najbardziej płodnych anglojęzycznych pisarzy religijnych. Lecz oprócz jego pracy pisarskiej, analiza jego życia prowadzi nas do wniosku, że był jednym z Boskich "powołanych i wybranych, i wiernych" (Obj. 17:14).

Rodzina i wczesne lata życia

    John Bunyan urodził się w maleńkiej wsi na południe od Bedfordshire, w Anglii, w 1628 roku, jako syn Thomasa i Margaret Bentley Bunyan. Jego ojciec był "kotlarzem" (wytwarzał i naprawiał garnki i czajniki). Chociaż rodzina walczyła z ubóstwem, rodzice zdołali posłać go do szkoły.

    Jego wyobraźnia i wrażliwość były rozbudzone do takiej skrajności, że często miał poczucie winy i przygnębienia oraz dręczyły go częste i silne nocne koszmary. W tym czasie w Anglii panował duch purytański, szczególnie w Bedfordshire, co bez wątpienia spotęgowało jego umysłowe podniecenie.

    Jako młodzieniec Bunyan z przyjemnością myślał o życiu pozbawionym religijności, choć wydawało się, że jego myśli nie przekładały się na czyny. Z drugiej strony bardzo niepokoiła go myśl wiecznych mąk - był to błąd wyniesiony z dzieciństwa. Najgorszym nawykiem, jaki nabył jako młody człowiek, było używanie plugawego języka, lecz przez ostre zganienie odzwyczaił się od tego.

Wpływy, które przyprowadziły go do Chrystusa

    Kiedy miał szesnaście lat, umarła jego matka, a ojciec w ciągu dwóch miesięcy ponownie się ożenił, co doprowadziło do oziębienia stosunków między synem i ojcem. Bunyan opuścił dom i przez następne trzy lata odbywał służbę wojskową w armii parlamentarnej. Wydarzeniem, które wywarło na niego trwały wpływ, było zastąpienie go na posterunku przez towarzysza, który zaraz po tym został zastrzelony. Bunyan wierzył, że został ocalony od śmierci przez szczególny akt Boskiej opatrzności.

    Będąc młodym człowiekiem, jego umysłowe walki nasiliły się i szukając ulgi zaczął się zastanawiać nad porzuceniem wszystkich moralnych ograniczeń lub popełnieniem samobójstwa. Czytał książki i poszukiwał doradców, lecz nic nie przynosiło mu pocieszenia. Pewnego razu poradził się człowieka, który miał reputację osoby o moralnym charakterze, wyrażając swój strach, że popełnił grzech przeciwko duchowi świętemu. On odpowiedział, że obawia się, iż Bunyan ma rację!

    Kiedy Bunyan opuścił armię, podjął się fachu swego ojca i poślubił kobietę o imieniu Mary. Urodziło się im dwóch synów i dwie córki. Najstarsze z dzieci, córka, była niewidoma od urodzenia. Mary umarła zaledwie po dziewięciu latach małżeństwa i John powtórnie ożenił się z kobietą o imieniu Elizabeth, która urodziła mu syna i córkę. To Mary zachęciła Johna, aby ponownie zaczął czytać i cztery następne lata były okresem wielkiej umysłowej walki, lecz te doświadczenia stały się podstawą do napisania Wędrówki Pielgrzyma.

Punkt zwrotny

    Punkt zwrotny w poszukiwaniu Boga nadszedł, kiedy Bunyan szedł do pracy pewnego dnia. Przypadkiem usłyszał kobiety rozmawiające o tym, jak Bóg zmienił ich życie i jak ich serca zostały napełnione miłością do Jezusa. On zapragnął poznać religię, o której usłyszał od nich świadectwo. Później często spotykał się z nimi, aby dyskutować o religii i dziwił się przemianą, jaką zaczął dostrzegać w sobie samym - złagodnieniem serca i nieustającym pragnieniem rozmyślania nad Pismem Świętym. Było to niedługo przed tym, jak inni również
zauważyli tę zmianę.

    On troskliwie zainteresował się tymi, dla których poprzednio był złym przykładem, tak że pierwszą rzeczą jaką uczynił po swym nawróceniu, było dotarcie do nich, tym razem w celu przyciągnięcia ich do Chrystusa.

Głoszenie i uwięzienie

    W 1653 roku Bunyan przyłączył się do Kościoła Św. Jana w Bedford, a dwa lata później został wybrany na diakona. Wkrótce rozpoznano jego talent do głoszenia i chociaż nie miał na to pozwolenia, rozpoczął głosić w sąsiednich miastach. W 1658 roku oskarżono go o głoszenie bez zezwolenia, lecz nigdy nie stanął przed sądem.

    W 1660 roku wydano nakaz aresztowania go i wyprowadzono pod eskortą w trakcie kazania. Chociaż nie było żadnego prawnego zarzutu przeciwko niemu, uwięziono go. Prawie zupełnie zapomniane prawo zostało wówczas wykorzystane, aby go osądzić. Podczas przesłuchania oskarżyciele usiłowali najpierw uzyskać jego obietnicę, że powstrzyma się od głoszenia. Kiedy to nie przyniosło skutku, oni próbowali kpić z niego i obrzucali go obelgami, znowu na próżno. Ostatecznie zagrozili mu skazaniem na banicję i gwałtem fizycznym, jeśli nadal będzie głosił, lecz on odpowiedział: "Jeśli wypuścicie mnie dzisiaj, jutro znowu będę głosił." John został skazany na trzy miesiące więzienia, lecz w rzeczywistości spędził w areszcie 12 lat, w czasie których było tylko kilka tygodni wolności.

Sposobności służby i osobistego wzrostu

    Pomimo okropnego stanu uwięzienia go w lochu, Bunyan był oddany rodzinie, wykazując ciągłą troskę o swą żonę i dzieci. Przebywając w zamknięciu podjął się nowego rzemiosła - robienia długich nicianych sznurowadeł - co pomagało w zapewnieniu finansowego wsparcia dla tych, którzy byli na jego utrzymaniu.

    Pan nadal zapewniał mu możliwości głoszenia Ewangelii. On udzielał instrukcji swym więziennym współtowarzyszom i sformował grupę, dla której był pastorem. Bunyan niestrudzenie studiował książki, które miał ze sobą, a dwie ulubione wśród nich to Biblia i Księga Męczenników Foxa. W czasie tych lat jego znajomość Biblii wzrosła do takiego poziomu, że praktycznie stał się żywą konkordancją.

    W 1672 roku, kiedy Karol II zawiesił wszystkie ustawy przeciw nonkonformistom, jego uwięzienie dobiegło końca. On otrzymał królewskie upoważnienie do głoszenia i nawet przydzielono mu własną parafię. W tym czasie jego służba pomyślnie się rozwijała, a jego reputacja wzrosła tak, że tłumy gromadziły się, by posłuchać jego kazania.

    Wolność Bunyana była krótkotrwała. W 1675 roku rząd ponownie zwrócił się przeciw nonkonformistom, wiele pozwoleń na głoszenie zostało cofniętych, a w następnym roku wydano nakaz aresztowania Bunyana pod zarzutem, że głosił niezgodnie z praktyką kościoła anglikańskiego. Został skazany na sześć miesięcy więzienia w maleńkiej jednoosobowej celi na moście nad rzeką Ouse - lecz w tym miejscu rozpoczął tworzyć swe pisarskie arcydzieło.

Bunyan pisarz

    Kiedy minął prawie rok wygłaszania kazań, Bunyan uwikłał się w kontrowersje z grupą chrześcijan, którzy wyznawali, że indywidualne sumienie jest jedynym bezpiecznym przewodnikiem wskazującym jak postępować. Wierząc, że Słowo Boże dzierży ten urząd, w 1656 roku Bunyan odpowiedział dziełem zatytułowanym Pewne Prawdy Ewangelii Odkryte. Kiedy inny pisarz usiłował obalić pracę Bunyana, on odpowiedział dziełem Obrona Pewnych Odkrytych Prawd Ewangelii.

    Przez następnych 30 lat nadal wydawał książki, z których wiele było powodem kontrowersji. Wydaje się, że większość z jego niemalże 60 dzieł było opartych na jego kazaniach.

    Niektóre inne godne uwagi jego prace to Obfitująca łaska wobec głównego z grzeszników (1666), napisana w celu wysławiania łaski Bożej i ku pocieszeniu tych, którzy przechodzą doświadczenia podobne do niego; zmyślona biografia Życie i śmierć pana Badmana (1680); i alegoria Święta wojna (1682).

"Wędrówka pielgrzyma"

    Jednak najbardziej sławnym dziełem Bunyana była Wędrówka pielgrzyma, która ukazała się w 1678 roku. Choć początkowo prawdopodobnie została rozprowadzona w małej ilości, jej urok sprawił, że szybko stała się popularna. Bezsprzecznie, jest to najbardziej udana alegoria, jaka kiedykolwiek została napisana i jest dostępna we wszystkich literackich językach świata.

    Książka mówi o etapach chrześcijańskiego rozwoju, które są przyrównane do pielgrzymowania. Podczas pisania zwyciężyła jego wyobraźnia i cała akcja oraz sceneria ma styl baśni, jednak całość przenika cześć dla Boga i współczucie dla człowieka. Analogie, których Bunyan używa, wskazują na jego zrozumienie upadłej natury człowieka i są bardzo pomocne dla chrześcijan, którzy podobnie jak on walczą z pokusami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Doświadczenia, przez które przechodził Pielgrzym, są doświadczeniami z życia Johna Bunyana. On znał Dolinę Upokorzenia, Dolinę Cienia Śmierci, leżał w lochach Zamku Zwątpienia i pokonał Olbrzyma Rozpaczy.

Czynienie dobra do końca

    Latem 1688 John Bunyan podjął się próby pojednania ojca z synem. Chociaż misja powiodła się, zapłacił wysoką cenę. Jechał konno do domu w czasie wielkiej ulewy, dostał wysokiej gorączki i zmarł w ciągu kilku dni, w wieku 59 lat.

    Nieznany współczesny mu człowiek, napisał o postaci Johna Bunyana:

    "Człowiek, który doświadczał radości i trosk, nie nadymał się powodzeniem ani nie drżał w nieszczęściu, zawsze zachowując złoty środek."

"Jaśnieją w nim trzy wielkie godności,
        Historyka, poety i Bożego wybrańca.
        Niech w niezakłóconym spoczywa prochu,
        Aż zmartwychwstanie sprawiedliwych nadejdzie."

SB ’04,140-141; BS ’04,140-141.