MALTA: WYSPA PAWŁA
Geografia wyspy
[Informacje pochodzą głównie z Encyclopedii Britannica, 1994-2000.]
Malta składa się z pięciu wysp na Morzu Śródziemnym, na południe od Sycylii. Grupę wysp nazwano Maltą od nazwy największej z nich. Położenie Malty na Morzu Śródziemnym - 93 kilometry na południe od Sycylii, 290 kilometrów na północ od Libii, i 290 kilometrów na wschód od Tunezji - powoduje, że jest ważna pod względem strategicznym. Powierzchnia wysp wynosi około 316 kilometrów kwadratowych.
Długa skarpa dzieli wyspę z zachodu na wschód. Najwyżej położone obszary wyspy są zbudowane z koralowego wapienia tworzącego trójkątny płaskowyż. Od północnej strony skarpa jest stroma i poprzecinana przez głębokie, wbudowane w nią zatoki. Na południu wyspy wyżynny płaskowyż stopniowo przechodzi w nizinę o wysokości 120 metrów nad poziomem morza. Zachodnia linia wybrzeża ogólnie nie nadaje się do budowy przystani z powodu wysokich skalistych klifów. Na wschodnim wybrzeżu góra Sceberras tworzy przylądek oddzielający zatoki Marsaskala i Grand Harbour, które stanowią naturalne, głębokowodne porty. Jest to główny czynnik w strategicznej ważności Malty.
Aż do połowy XIX wieku ludność wysp żyła głównie w małych farmerskich społecznościach, we wsiach i osadach. Kiedy rozwinęła się stocznia, wokół Grand Harbour powstało 1800 nowych osad. Podczas XX wieku wielkomiejski obszar Sliemy stał się najbardziej elegancką częścią Malty. Rosnące uprzemysłowienie przyczyniło się do podniesienia standardu życia w wyniku rozwoju terenów mieszkalnych na całej wyspie. Środkowe i północno - zachodnie obszary są obecnie gęsto zaludnione i zbyt gęsta zabudowa stała się główną troską.
Na Malcie mówi się w języku angielskim i maltańskim, który jest związany z arabskim, lecz ma starożytne fenickie pozostałości i dużo naleciałości z włoskiego. (Nowa Encyklopedia XX wieku Hutchinsona, 1967).
Historia
[Wzmianki pochodzą przeważnie z - www.hmml.org/centers/malta/history.html (aktualnie, tj. sierpień 2019, strona nie istnieje lub zmieniła adres), www.wikipedia.org/wiki/History_of_Malta, oraz w języku polskim http://wiem.onet.pl/wiem/009c2c.html (aktualnie, tj. sierpień 2019, strona nie istnieje lub zmieniła adres - zamiast tego proponujemy: https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Malty; http://www.namalcie.pl/przewodnik/warto-wiedziec/historia/historia-malty/; https://pl.wikipedia.org/wiki/Malta )]
Istnieją dowody osad ludzkich na Malcie sięgające 5 tysiąclecia przed Chrystusem. Ci wcześni osadnicy prawdopodobnie przybyli z Sycylii. Na wyspie można dostrzec niektóre z najstarszych megalitów świata; archeolodzy datują je na około 5200 rok przed naszą erą. Różne migrujące śródziemnomorskie ludy następowały po sobie na wyspach, aż do około 800 roku przed naszą erą, kiedy osiedlili się tam Fenicjanie. Oni nazwali główną wyspę "Malat", co znaczy "bezpieczna przystań."
Podczas VIII i VII wieku przed naszą erą Kartagińczycy zajęli Maltę i ich rządy trwały do III wieku, kiedy wykorzystali wyspę jako bazę morską w walce z Rzymianami w wojnach punickich. Następnie, od około 218 roku przed naszą erą na Malcie panowali Rzymianie aż do upadku Cesarstwa Rzymskiego w V wieku. Wówczas Malta przeszła pod zwierzchnictwo Wandali i Wizygotów, a później Justyniana, kiedy próbował odzyskać kontrolę nad częściami utraconego Imperium Rzymskiego. W tym okresie na wyspę coraz częściej napadali Arabowie, podbijając ją ostatecznie w 870 roku. Oni wykorzystali maltańskie porty jako przystań dla swoich statków, obwarowali miasto Mdina i zbudowali fort w miejscu obecnego Fort St. Angelo. Rządy Arabów trwały do około 1090 roku, kiedy władcami wyspy stali się normańscy królowie Sycylii.
W wiekach średnich Malta stała się niewiele więcej niż pionkiem w walkach o panowanie nad śródziemnomorskim lądem, pomiędzy chrześcijanami i Arabami lub pomiędzy niemieckimi, francuskimi i hiszpańskimi rodzinami królewskimi. Zazwyczaj było tak, że ten kto zdobył panowanie nad Sycylią, kontrolował także Maltę. Ostatecznie, widząc rosnące zagrożenie ze strony Turków otomańskich, Karol V, rzymski cesarz i król Hiszpanii oddał Maltę zakonowi Joannitów z Jerozolimy za roczną dzierżawę Sokoła Maltańskiego.
Rycerze Templariusze, jak ich nazywano, byli wojującym, klasztornym zakonem. W XV i XVI wieku mieli główny wpływ na politykę w regionie Morza Śródziemnego. Oni w dużym stopniu obwarowali wyspy, szczególnie Grand Harbour w mieście Valetta. Oni skutecznie odparli arabskich najeźdźców i oblężenie ze strony Turków otomańskich.
W 1798 roku Napoleon podbił wyspy, lecz Maltańczycy zbuntowali się przeciw religijnej niewrażliwości i ekonomicznemu wyzyskowi francuskich rządów. Anglicy odebrali wyspy Francuzom w 1800 roku.
W 1814 roku traktat paryski przyznał Brytanii zwierzchnictwo nad Maltą, która stała się ważną bazą morską w czasie istnienia Imperium Brytyjskiego i taką rolę pełniła w czasie obu wojen światowych. Z powodu swej strategicznej ważności była celem ciężkich bombardowań ze strony Włochów i Niemców podczas drugiej wojny światowej.
W 1964 roku Malta uzyskała niepodległość, lecz pozostała w obrębie Wspólnoty Brytyjskiej. W 1974 roku Malta stała się republiką, w 1979 roku proklamowała swą neutralność, kończąc tym samym zależność od Wielkiej Brytanii. Obecnie na Malcie jest demokracja parlamentarna. Rząd jest dowodzony przez premiera, a prezydent jest oficjalną głową państwa. 8 marca 2003 roku odbyło się referendum i Maltańczycy głosowali za przystąpieniem do Unii Europejskiej.
Kultura w czasach Pawła
Rzymianie zapoczątkowali polityczną i militarną organizację wysp. Na obszarze dzisiejszych miast Mdina i Rabat zbudowali obwarowaną stolicę i rozwinęli port w rejonie Marfy. Podczas prac wykopaliskowych w Ghajn Tuffieha odkryto zupełnie dobrze zachowane rzymskie łaźnie. Rzymska okupacja przyniosła wyspom dobrobyt i Malta stała się znana jako producent dobrej jakości tekstyliów. W I wieku - [adres strony internetowej - www.hmml.org/centers/malta/history.html (aktualnie, tj. sierpień 2019, strona nie istnieje lub zmieniła adres)] Maltańczykom przyznano rzymskie obywatelstwo.
"W czasie katastrofy statku z Apostołem Pawłem, po niemalże 270 latach rzymskich rządów, Maltańczycy nie mówili ani po grecku ani po łacinie. Możliwe, że oni nadal mówili dialektem języka fenickiego aż do podbicia ich przez Arabów w 870 roku, długo po ustaniu ekonomicznego i politycznego wpływu Rzymian. Rzymska kultura nie pozostawiła trwałego znaku na Malcie." [www.hmml.org/centers/malta/history.html (aktualnie, tj. sierpień 2019, strona nie istnieje lub zmieniła adres)]
W swej książce "Śladami świętego Pawła", H.V. Morton pisze o licznych rzymskich pozostałościach na Malcie i kieruje uwagę czytelnika na fakt, że Malta leżała na aleksandryjskim szlaku zbożowym. On odwiedził Zatokę Świętego Pawła i wspomina, że sondowanie wykonane w zatoce "odpowiada warunkom opisanym w Dziejach Apostolskich." ["Śladami Świętego Pawła", H.V. Morton]
Pawłowe tradycje
[Informacje pochodzą głównie z "Pawłowych tradycji", Guze Cassar Pullicino - www.aboutmalta.com/grazio/pauline-traditions.html (aktualnie, tj. sierpień 2019, strona nie istnieje lub zmieniła adres)]
Dla upamiętnienia rozbicia statku, na którym płynął Paweł, 10 lutego jest obchodzone na Malcie święto narodowe. Różne tradycje związane są z Pawłem i jego wizytą na wyspie. One podają popularną wersję katastrofy statku i nawrócenia mieszkańców na chrześcijaństwo, ilustrując zasadniczą wiarę ludzi w to wydarzenie, tak jak zostało opowiedziane w Dziejach Apostolskich.
Poniżej mamy kilka przykładów tych tradycji:
Zatoka Świętego Pawła jest wskazywana jako miejsce, w którym zdarzyła się katastrofa, a wysepka Świętego Pawła u wejścia do zatoki, według wierzeń, jest miejscem, w którym rzeczywiście utknął statek. Ludzie z Naxxaru wierzą, że oni pierwsi zaoferowali pomoc rozbitkom. Nazwa miejscowości pochodzi od maltańskiego słowa naxar, które znaczy "powiesić ubrania by wyschły", tym samym upamiętniając miejsce, w którym Paweł i współtowarzysze jego podróży odświeżyli się po sztormie. Na herbie tej miejscowości widnieje napis Prior credidi - "Byłem pierwszym, który uwierzył." W Zatoce Świętego Pawła stoi mały kościół, który, jak głosi tradycja, kiedyś został nazwany Tal-Huggiega (z ogniska), ponieważ wierzy się, że tam Maltańczycy rozpalili ogień, aby ogrzać rozbitków.
Pomnik Pawła, który stoi przed małym kościołem w San Pawitat-Targa na obrzeżach Naxxaru, zgodnie z tradycją upamiętnia miejsce, w którym Paweł głosił Ewangelię i utrzymuje się, że jego głos mógł być słyszany na wyspie Gozo.
SB ’03,127-128.