ELEMENTY I WYŻSZE PIERWSZORZĘDNE ŁASKI BOSKIEGO CHARAKTERU
(E. tom 1, roz. 3)
SPRAWIEDLIWA POSTAWA WOBEC ZŁA. ŚWIĘTE UCZUCIA. ŁASKI. SIŁA. PRZEWAGA JEGO WYŻSZYCH PIERWSZORZĘDNYCH ŁASK. RÓWNOWAGA. KRYSTALIZACJA. TRZY KLASY ŁASK. WYŻSZE PIERWSZORZĘDNE ŁASKI. MĄDROŚĆ. SPRAWIEDLIWOŚĆ. MIŁOŚĆ (BEZINTERESOWNA). MIŁOŚĆ (OBOWIĄZKOWA). MOC. DZIAŁANIA BOSKICH WYŻSZYCH PIERWSZORZĘDNYCH ŁASK.
W POPRZEDNIM rozdziale rozważaliśmy o przymiotach Boskiej Istoty. Jako pierwszy zarys w badaniu Boskiego charakteru byłoby właściwą rzeczą zbadać elementy Jego charakteru tj. ogólne formy, w których Jego charakter istnieje i działa oraz ogólne składniki, z których się składa. Otóż jest ich siedem: (1) sprawiedliwa postawa wobec zła; (2) święte uczucia; (3) łaski; (4) siła w każdym elemencie charakteru; (5) przewaga Jego wyższych pierwszorzędnych łask nad Jego niższymi pierwszorzędnymi uczuciami i łaskami i nad Jego drugorzędnymi i trzeciorzędnymi łaskami właściwie spojonymi; (6) równowaga charakteru; i (7) krystalizacja charakteru. W tej dyskusji nie jest naszym celem podać szczegóły o tych punktach; ale raczej naszym celem jest podać tylko ogólne myśli o nich, ponieważ szczegóły nastąpią. Pierwszy element Boskiego Charakteru powyżej podany jest ten, który utrzymuje sprawiedliwą postawę wobec zła. Sprawiedliwa postawa wobec zła przede wszystkim brzydzi się nim, nienawidzi go jako obrzydliwość. Bóg czyni to, ponieważ jest sprawiedliwy, a zło jest złem samo w sobie i w jego skutkach. Ono jest złem samo w sobie, ponieważ jest przeciwne prawu Bożemu, które jest oparte o Jego Sprawiedliwość, jest w harmonii z nią i z niej wypływa, a natomiast zło działa na szkodę w moralnym porządku spraw; albowiem ono niewątpliwie rozrywa społeczne stosunki między Bogiem a Jego dobrowolnie grzeszącymi moralnymi stworzeniami i czyni to samo w stosunkach tych stworzeń między nimi, jak również szkodzi tym stworzeniom. Przeto sprawiedliwa postawa wobec zła sprawiedliwej istoty musi być wstrętem. Dlatego Bóg, jako sprawiedliwa istota, w tego rodzaju wypadku musi brzydzić się złem. Biblia podaje nam pod tym względem liczne dowody: "wszystkie drogi Jego są sprawiedliwe. Boć jest Bóg prawdziwy, a nie masz w Nim nieprawości, sprawiedliwy i prawy jest" (5 Moj. 32:4). "Uprzejmym jest Pan... w Nim nie masz żadnej nieprawości" (Psalm 92:16); "Jakąż nieprawość znaleźli ojcowie wasi przy Mnie, iż się oddalili ode Mnie?" (Jer. 2:5). "Czyste są oczy Twoje, tak że złe patrzeć i bezprawia widzieć nie mogą" (Abak. 1:13) Dodatkowo następne przytoczone ustępy pokazują, że Bóg brzydzi się złem: 1 Moj. 6:6; 5 Moj. 25:16; Ps. 5:5-7; Przyp. 6:16-19; 21:27; Jer. 44:4, 22; Zach. 8:17; Łuk. 16:13; Obj. 2:6, 15. Tym sposobem pierwszym zarysem Boskiej sprawiedliwej postawy wobec zła jest wstręt, który uznajemy, iż jest właściwym.
Oprócz takiego wstrętu Bóg unika zła. On nie będzie go praktykować, ponieważ jest przeciwne: Jego charakterowi w świętości i w Jego sprawiedliwości. Bóg będąc doskonałym w charakterze, niewątpliwie musi mieć wstręt do zła, dlatego nie będzie, ani nie może go praktykować. Pismo Święte jest jasne co do tego zarysu Jego sprawiedliwej postawy wobec zła. Przytoczymy kilka stosownych ustępów: "Niech będzie daleka niepobożność od Boga i nieprawość od Wszechmocnego. A zgoła Bóg przewrotnie nie czyni, a Wszechmocny nie podwraca sądu" (Ijoba 34:10, 12). "Kto mu rzecze: uczyniłeś nieprawość?" (Ijoba 36:23). "Aby kto wywrócił człowieka w sprawie jego, Pan się w tym nie kocha... Z ust Najwyższego nie pochodzi złe" (Treny 3:36, 38). "Izali Sędzia wszystkiej ziemi nie uczyni sprawiedliwości" (1 Moj. 18:25). "Bo nie masz u Pana, Boga naszego niesprawiedliwości" (2 Kron. 19:7). "Jestże niesprawiedliwość u Boga? Nie daj tego Boże!" (Rzym, 9:14). "A względu na osoby u Niego nie masz" (Efez. 6:9). "Nie jest Bóg niesprawiedliwy, aby zapomniał pracy waszej i pracowitej miłości" (Żyd. 6:10). Widzimy przeto, że Biblia naucza, iż Bóg unika zła, a to jest częścią Jego sprawiedliwej postawy wobec grzechu. I z powodu tej samej postawy wobec grzechu, sprzeciwia się mu. Bóg sprzeciwia się grzechowi przez nauczanie o nim, przez ostrzeganie przeciwko niemu, przez karanie tych, którzy bawią się nim, przez urządzanie zarządzeń i ruchów przeciwko niemu. W Biblii jest wiele nauk i przykładów o zarysie Jego sprawiedliwej działalności wobec zła. Jego nauki ostrzegające Kaina, Faraona, Izraela, Baalama, Saula, Dawida itd., są przykładami pewnych form Jego opozycji do zła; a Jego karania tych i innych są ilustracjami jeszcze innej formy sprzeciwiania się złu. Zarządzenie, które Bóg dał cielesnemu i duchowemu Izraelowi przeciwko złu w jego różnych formach, stanowi inny sposób, przez który On pokazał Swoją opozycję do zła. Ponadto doświadczenia rodzaju pod przekleństwem, Dzień Pomsty i Wtóra Śmierć są tylko dalszymi ilustracjami Boskiego sprzeciwiania się złu. Następujące cytaty potwierdzają to: 1 Moj. 3:7-24; 4:9-14; 6:5-7; 1 Król. 13:33, 34; Ps. 94:23; Iz. 50:11; Jer. 5:25; 21:14; Ezech. 11:21; Rzym. 5:12-21; Gal. 6:7. Tym sposobem widzimy, że Bóg sprzeciwia się złu. Przeto w Jego brzydzeniu się złem, wstrzymywaniu się od niego i sprzeciwianiu się mu, Bóg pokazuje, że jednym z elementów Jego charakteru jest sprawiedliwa postawa wobec zła.
Drugim elementem Boskiego charakteru są święte uczucia. To znaczy, że Boskie uczucia są święte w ich naturze, w przedmiotach, do których się przywiązują i w sposobie, przez który się wyrażają. Te uczucia są częściowo intelektualne, częściowo artystyczne, częściowo religijne, częściowo samolubne (nie grzesznie samolubne) i częściowo społeczne. Jego intelektualne (umysłowe) uczucia są Jego miłością do poznawania, miłością do pamiętania i miłością do rozumowania. Ta forma Jego miłości jest świętą; ona wykonuje się w święty sposób wobec świętych przedmiotów. Jego artystyczne uczucia są Jego miłością do piękna, Jego miłością do wzniosłości, Jego miłością do wymowy, Jego miłością do humoru, Jego miłością do przyjemności i Jego miłością do twórczości. Ta miłość jest świętą w sobie: Ona wykonuje się w święty sposób i przywiązuje się do tego, co jest święte w tych rzeczach. Jego religijne uczucia są Jego miłością do wierzenia i spolegania na rzeczach wiary, Jego miłością do żywienia nadziei w rzeczach nadziei, Jego miłością do stałości woli, Jego miłością do wytrwałości woli, Jego miłością do słusznego poważania dobrych zasad, Jego miłością do słusznej miłości Jego stworzeń i Jego bezinteresownym poważaniem dobrych zasad i Jego stworzeń. Jego religijną miłość, Jego bezinteresowną miłość, On wykonuje w święty sposób, ona osiąga święte przedmioty; a jeśli pewne przedmioty nie są święte, jak upadli aniołowie i ludzie, to Bóg wykonuje tę miłość wobec nich, aby uczynić ich świętymi.
Następnie Boskie samolubne uczucia są święte. Samolubne uczucia mogą być święte albo nie, zależnie od ich zalety, ich sposobu działania i od rzeczy, do których one przywiązują się. W Bogu wszystkie Jego samolubne uczucia są święte, albowiem ich zalety są święte: one działają w święty sposób i przywiązują się do świętych rzeczy. Tym sposobem Bóg posiada miłość do należytego samoszacunku, miłość szacunku do innych, miłość do swobody, bezpieczeństwa, życia, samoobrony, ukrycia, osiągnięcia i zachowania, zaatakowania i (duchowego) jedzenia i picia. Boskie społeczne uczucia są święte. O tych uczuciach musimy dać pewne wyjaśnienia, tak aby uczynić jasnymi te kwestie. Np. Bóg miłuje Swoje żony; lecz to musi być wyjaśnione, że tak jak człowiek pojmuje kwestię żon, to Bóg nie miał, nie ma i nie będzie miał żon. Ale On miał, ma i będzie miał symboliczne żony. Iz. 54:1-17 w porównaniu z Gal. 4:27 dowodzi, iż Przymierze Sary, tj. obietnice dane pod przysięgą Chrystusowi, Głowie i Ciału i słudzy, którzy zastosowują te obietnice do wiernych Nowych Stworzeń, są Boską (symboliczną) żoną. Gal. 4:21-31 dowodzi również, że Przymierze Agary, tj. obietnice Zakonu dane Izraelowi i słudzy, którzy zastosowywali te obietnice do Izraela, także byli symboliczną żoną Boga. To samo będzie prawdą z Nowym Przymierzem, które jest przedstawione przez Keturę, trzecią żonę Abrahama, jak to wnioskujemy z paraleli Sary i Agar i z napomknięcia o potomstwie Ketury przedstawiającym tych, którzy rozwiną się jako dzieci pod Nowym albo Tysiącletnim Przymierzem (Iz. 60:6). Stąd widzimy, że Bóg ma miłość do żony, miłość do dzieci, miłość do przyjaciół, miłość do domu (Raju Bożego, Obj. 2:7) i miłość do ojczyzny (wszechświata). Ta miłość jest świętą, albowiem świętość jest jej zaletą, ponieważ wykonuje się w święty sposób i zwraca się do świętych przedmiotów. Przeto Boskie uczucia są drugim elementem Jego charakteru.
Trzecim elementem Boskiego charakteru są Jego łaski. Zazwyczaj mówimy o głównych przymiotach Boskiego charakteru jako mądrości, mocy, sprawiedliwości i miłości. Lecz jak Św. Piotr pokazuje nam w jego znakomitym problemacie przydawania (2 Piotra 1:5-7), to one mogą być rozwiązane na części jak następuje: Mądrość jest kombinacją wiary, nadziei (która jest sercem męstwa) i znajomości. Moc (siła woli jako różniąca się od wszechmocy, która jest przymiotem istoty, a nie charakteru) jest kombinacją samokontroli i cierpliwości. Sprawiedliwość jest kombinacją pobożności (obowiązkowej miłości do Boga; w Boskim wypadku ona odnosi się do dobrych zasad, a nie do jakiejś osoby, bo gdyby tak było, to znaczyłoby, że Bóg ma zwierzchnika - co jest niemożliwością) i braterskiej miłości (obowiązkowej miłości do bliźniego). Św. Piotr nie analizuje miłości, lecz tylko wzmiankuje o niej. (W naszej Biblii - 2 Piotra 1:7 - jest podane: "a do miłości braterskiej łaskę". Wyraz "łaska" w tym miejscu jest błędny. W greckim znajduje się tu wyraz agape, który oznacza miłość, tj. miłość bezinteresowną. W dalszych paragrafach znajduje się dokładne określenie obu form miłości, znajdujących się w tym wierszu). Te siedem łask nazywamy wyższymi pierwszorzędnymi łaskami, ponieważ one są łaskami, które działają przez religijne uczucia jako ich zalety i są głównymi, panującymi łaskami. Te łaski w Bogu są święte; one działają w święty sposób i przywiązują się tylko do świętych przedmiotów. Lecz w dodatku do tych wyższych pierwszorzędnych łask, Bóg posiada jako części trzeciego elementu Jego charakteru niższe pierwszorzędne łaski oraz drugorzędne i trzeciorzędne łaski.
Boskie niższe pierwszorzędne łaski są zaletami, które działają przez Jego samolubne i społeczne uczucia jako zalety tych uczuć. Tym sposobem Boska samoufność, samozadowolenie i samopoważanie są łaskami, które działają przez Jego szacunek dla samego Siebie jako zalety tego szacunku. Boska pochwała jest łaską, która działa przez miłość dla innych istot, a która jest tej miłości zaletą. Boski pokój jest łaską, która działa przez Boską miłość spokoju, albo wygody jako jej (miłości) zaletę. Boska wojowniczość jest łaską, która działa przez Jego miłość samoobrony jako jej zaletę. Boskie zabezpieczenie Siebie jest łaską, która działa przez Jego miłość życia jako jej zaletę. Boska ostrożność jest łaską, która działa przez Jego miłość bezpieczeństwa jako jej zaletę. Boska taktowność jest łaską, która działa przez Jego miłość ukrycia jako jej zaletę. Boska agresywność i wykonawczość są łaskami, które działają przez Jego miłość atakowania szkodliwych, sprzeciwiających się i trudnych rzeczy, jako jej zalety. Boska przedsiębiorczość i opatrzność są łaskami, które działają przez Jego miłość zysku i zatrzymania jako jej zalety. Boski apetyt (miłość do Prawdy i jej Ducha) jest łaską, która działa przez Jego miłość do (duchowego) pokarmu i napoju jako jej zaletę. Boskie zamiłowanie małżeńskie jest łaską, która działa przez Jego miłość do Swoich (symbolicznych) żon jako jej zaletę. Boskie ojcostwo jest łaską, która działa przez Jego miłość do Swoich dzieci jako jej zaletę. Boska przyjacielskość jest łaską, która działa przez Jego miłość do przyjaciół jako jej zaletę. I Boskie zamiłowanie w życiu domowym i patriotyzm są łaskami, które działają przez Jego miłość do domu i ojczyzny jako jej zalety. Tym sposobem te łaski, które działają przez Boskie samolubne i społeczne uczucia są Jego niższymi pierwszorzędnymi łaskami.
Boskie drugorzędne łaski nie mają uczuć, przez które one by działały. Raczej one działają z wyższymi pierwszorzędnymi łaskami przez usunięcie kontroli samego Siebie w samolubnych i społecznych uczuciach i ich łaskach. Tym sposobem usuwając kontrolę szacunku dla samego siebie, Bóg wykonuje pokorę; usuwając kontrolę szacunku dla innych istot Bóg wykonuje powściągliwość, skromność i prostotę; usuwając Jego miłość wygody, Bóg wykonuje pracowitość; usuwając kontrolę miłości do samoobrony Bóg wykonuje długie znoszenie; usuwając kontrolę miłości do życia, Bóg wykonuje samopoświęcenie; usuwając kontrolę miłości do bezpieczeństwa, Bóg wykonuje męstwo; usuwając kontrolę miłości ukrycia, Bóg wykonuje szczerość, otwartość; usuwając kontrolę miłości atakowania, Bóg wykonuje pobłażanie i przebaczanie; usuwając kontrolę miłości do zysku i zatrzymania Bóg wykonuje hojność i wspaniałomyślność; usuwając kontrolę miłości do duchowego pokarmu i napoju Bóg wykonuje wstrzemięźliwość. Tym sposobem Bóg działa przez Swoje drugorzędne łaski, jako odnoszące się do właściwej kontroli samolubnych uczuć. Przez drugorzędne łaski, które odnoszą się do właściwej kontroli nad Jego społecznymi uczuciami Bóg działa jak następuje: Usuwając kontrolę miłości do żony i dzieci, Bóg wykonuje zwierzchnictwo rodzinne; a usuwając kontrolę miłości do przyjaciół, domu i ojczyzny Bóg wykonuje bezstronność. Boskie trzeciorzędne łaski są łaskami mieszanymi, tj. one są łaskami, w których jest kombinacja (połączenie) wyższych pierwszorzędnych łask z niższymi pierwszorzędnymi łaskami, przy czym w tej kombinacji wyższe pierwszorzędne łaski mają kontrolę. Boskie główne trzeciorzędne łaski są następujące: cichość, gorliwość, umiarkowanie, dobrotliwość, uprzejmość, radość, posłuszeństwo, wierność. Ponieważ wykazaliśmy gdzie indziej, jak różne wyższe pierwszorzędne łaski, niższe pierwszorzędne i drugorzędne łaski łączą się w działalności tych łask (tj. trzeciorzędnych łask), więc nie będziemy tutaj wchodzili w tę fazę przedmiotu. Jednak będzie właściwym nadmienić, iż w Bogu wszystkie pierwszorzędne, drugorzędne i trzeciorzędne łaski są świętymi zaletami, działają w święty sposób i przywiązują się tylko do świętych przedmiotów.
Czwartym elementem Boskiego charakteru jest siła Jego charakteru pod każdym względem dotąd wymienionym. Boski charakter jest silny w Jego sprawiedliwej postawie wobec zła i nigdy nie popełnia najmniejszego uchybienia w obrzydzeniu, unikaniu i sprzeciwianiu się złu. Jego charakter jest silny w wykonywaniu Jego intelektualnych, artystycznych, religijnych, samolubnych i społecznych uczuć. Jego charakter jest silny w Jego wykonywaniu wyższych pierwszorzędnych łask, niższych pierwszorzędnych łask, drugorzędnych i trzeciorzędnych łask. Bóg nigdy nie okaże żadnego uchybienia w wykonywaniu Jego intelektualnych, artystycznych, religijnych, samolubnych i społecznych uczuć, ani w Jego wykonywaniu wyższych i niższych pierwszorzędnych łask, albo w wykonywaniu Jego drugorzędnych i trzeciorzędnych łask. Ta siła, którą On posiada i wykonuje we wszystkich Jego postawach i czynach wobec złego i we wszystkich Jego uczuciach i łaskach, jest bardzo ważnym elementem w Jego charakterze, ponieważ jest niezbędną częścią Jego doskonałości.
Piątym elementem Boskiego charakteru jest przewaga Jego wyższych pierwszorzędnych łask nad Jego niższymi pierwszorzędnymi uczuciami i łaskami, i nad drugorzędnymi i trzeciorzędnymi łaskami właściwie zmieszanymi (albo zespolonymi). W Boskich zmiennych stosunkach, właściwe zasady będą wymagały, aby zawsze było zmienne zmieszanie w koordynacji i subordynacji wśród Jego wyższych pierwszorzędnych łask, gdy one są jedynymi łaskami z łask wezwanych do działalności przez potrzeby i warunki pewnych danych czynów. Ponadto, gdy Jego postawy i czyny występują wobec zła, Jego niższe pierwszorzędne uczucia i łaski oraz Jego drugorzędne i trzeciorzędne łaski działają, to one muszą działać pod panowaniem wyższych pierwszorzędnych łask właściwie zmieszanych, ponieważ inaczej zachodziłby grzech - co jest rzeczą niemożliwą u Boga. Ta przewaga albo panowanie jest wykonywane w dwojaki sposób: (1) Przez usunięcie kontroli, albo jeśli wypadek tego wymaga nawet przez usunięcie działalności niższych pierwszorzędnych łask i uczuć oraz drugorzędnych i trzeciorzędnych łask.
(Ciąg dalszy nastąpi)
TP ’65, 61-64.