KSIĘGA RODZAJU - BOSKIE OBJAWIENIE
(Ciąg dalszy z T.P. `68, 62)
(2) Opis Księgi Rodzaju o życiu Józefa, śmierci i balsamowaniu jego ciała, który prowadzi do 2 Księgi Mojżeszowej i ją wprowadza, zawiera tyle czysto egipskich słów i wyrażeń oraz pokazuje taką wiedzę egipskich obyczajów (zob. np. 1 Moj. 43:32; 50:2, 3, 26), że jej wydanie musiało być dokonane przez kogoś, kto był wyuczony "we wszelkiej mądrości egipskiej" (Dz. Ap. 7:22).
(3) Dowody jedności planu i celu w Księdze Rodzaju świadczą o skończonym dziele jednej ręki.
(4) Bóg nadał hebrajską nazwę Torah (Zakon, czyli Prawo) Pięcioksięgu jako pierwszemu podziałowi Pisma Świętego, włączając tym sposobem Księgę Rodzaju do pięciu ksiąg Mojżesza (Łuk. 24:44; E. Tom 12, 11, 609).
(5) Apostoł Paweł pokazuje (Gal. 4:21, 22), że Księga Rodzaju należy do Zakonu, tak jak i pozostałe cztery księgi Mojżeszowe.
To, że Księga Rodzaju w takim stanie jak ją otrzymaliśmy z rąk Mojżesza jako natchnioną przez Boga, jest obszernie udowodnione między innymi przez naukę Biblijnego Liczbowania, które pokazuje np., że przenika ją w całości opracowana liczbowa budowa z siódemek i że ją pięknie łączy z pozostałymi księgami Mojżesza i Biblią jako całością. (Co do więcej szczegółów o tej cudownej nauce Biblijnego Liczbowania, zob. E. tom. 12, 606-634).
ŚWIADECTWA ARCHEOLOGICZNE
Po wypuszczeniu w obieg teorii dokumentarnej, pojawiła się inna teoria "Wyższych Krytyków", która zakwitła w zaraniu 19 stulecia. Była ona zapoczątkowana przez niemieckiego profesora o nazwisku Wolf i twierdziła, że za czasów Mojżesza nigdzie pismo nie było jeszcze wynalezione i dlatego Mojżesz nie mógł być pisarzem Pięcioksięgu. Lecz ta teoria została całkowicie obalona przez odkrycia archeologiczne.
Nie jest naszym celem wchodzić tutaj w szczegóły wielu cudownych odkryć, które zostały dokonane przez archeologów od roku 1874, lecz zwrócić uwagę na kilka uderzających faktów stosownych do naszej dyskusji. W roku 1872 George Smtth z Muzeum Brytyjskiego po wielu wysiłkach odszyfrował starożytne pismo klinowe (o klinowej formie) i wzbudził wielkie zainteresowanie przez swoje ogłoszenie tekstu z tabliczek potopowych króla Ashurbanipala, które zostały wykopane w jego pałacu w Niniwie. Odczytanie przez niego pisma klinowego wielce pobudziło do dalszych poszukiwań i odkrycia archeologiczne zaczęły się błyskawicznie posuwać naprzód. W roku 1887 były odkryte klinowe tablice w Tel el Amarna. One składały się z listów dyplomatycznych znalezionych w archiwum Faraonów Egiptu i zawierały w sobie raporty faraonowych deputowanych w Palestynie o stanie na tym terenie w okresie Wyjścia Żydów z Egiptu i o podboju Ziemi Chananejskiej przez Jozuego.
W roku 1888 Ameryka rozpoczęła czynne kopania w byłej Babilonii i wkrótce odkopała tysiące tabliczek. Niektóre z nich o wielkim znaczeniu pochodziły z kopca starożytnego Chalne (1 Moj. 10:10). Tu właśnie znaleziono szereg tabliczek, które dają sprawę o stworzeniu, o potopie i o "dziesięciu władcach, którzy panowali przed potopem" - być może odpowiadając tym dziesięciu, którzy są wspomniani w 1 Moj. 5: Adam, Set, Enos, Kenan, Mahalaleel, Jared, Enoch, Matuzalem, Lamech i Noe.
Dopiero w roku 1922 Sir Leonard Woolley z Muzeum Brytyjskiego współdziałając z uni-wersytetem Pensylwanii rozpoczął systematyczne kopanie w Ur Chaldejskim, które potwierdziło wskazany przez Biblię fakt, że za czasów Abrahama był wysoki poziom cywilizacji, a co szczególnie dotyczy nas i naszego przedmiotu odkryto fakt, że klinowe pismo było pospolicie używane już setki lat przed narodzeniem się Abrahama. Znaleziono setki tabliczek glinianych, które były napisane przed czasem Abrahama.
W roku 1929 pracownicy Sir Leonarda Woolleya podczas kopania głębokiego dołu nagle natrafili na warstwę czystej gliny ponad 8 stóp grubości naniesionej przez wodę, o czym Woolley oświadcza: "Wtedy, tak nagle jak ta warstwa zaczęła się, tak się też skończyła i znowu znaleźliśmy się w pokładach gruzu pełnego sprzętu kamiennego i krzemienia z którego sprzęty były wykute i wyroby garncarskie". One są dowodami cywilizacji istniejącej przed naniesieniem warstwy gliny. Ta warstwa czystej gliny naniesionej przez wodę zupełnie niepodobna do górnych warstw i nie zawierająca w sobie soli, która nagle zaczęła się i tak samo skończyła się - grzebiąc pod sobą poprzednią cywilizację, z której znaleziono statuy, połamaną ceramikę i mnóstwo kości - była prawdopodobnie niczym innym jak gliną naniesioną przez wody potopu Noego.
Sir Leonard Woolley odkopał również wielkie cmentarzysko, zawierające dowody, które wskazują na gwałtowną śmierć. Na tym cmentarzu znaleziono wiele pięknych egzemplarzy nakryć głowy, naszyjników, grzebieni itp. rzeczy używanych przez kobiety około 3500 lat przed Chr. zgodnie z jego obliczeniem. Odkrycie kultury i pism właśnie z czasów przedpotopowych zrewolucjonizowało sposób myślenia wielu i przyczyniło się wielce do obalenia błędów Szatana pod względem Ewolucji i bezbożnego ,,Wyższego Krytycyzmu". ,,Wyżsi Krytycy" i tak zwani niesłusznie uczeni zmuszeni byli do haniebnej ucieczki gdy stanęli w obliczu jawnych dowodów odkopanych przez archeologów. Tym sposobem Słowo Boże jest potwierdzone i obronione, a dzikie domysły i niedorzeczne teorie oponentów Pisma Św. potępione. Naprawdę w dniu Wtórego Przyjścia Naszego Pana wiele dowodów wyszło i wychodzi na jaw, dając świadectwo o natchnieniu Biblii, Słowa Bożego (zobacz np. E. tom 12, roz. VI). W tym świadczeniu archeologia odegrała ważną rolę (E. tom 12, 639, 645-656, 714-716). Zwoje Pisma Św. znalezione przy Morzu Martwym są stosunkowo niedawnym dowodem pod tym samym względem. Szatan jest coraz bardziej wiązany i coraz więcej powstrzymywany od zwodzenia ludzi. Coraz mniej trzeba chodzić według wiary, a coraz więcej ludzie mogą chodzić według widzenia.
METODY STOSOWANE W STAROŻYTNYM PIŚMIE
Odkrycia archeologiczne pokazują, że starożytne dokumenty rodowodów, historii, itd. były pisane na tabliczkach kamiennych lub glinianych przed czasem Mojżesza i w wielu wypadkach po tym czasie. Hebrajski czasownik Kathab zwykle tłumaczony na słowo pisać początkowo oznacza wycinać lub rzeźbić (wyryć). Tablice kamienne były zapisywane za pomocą nacinania lub rzeźbienia na nich znaków; np. za czasów Mojżesza Dziesięć Przykazań były "napisane [hebrajskie słowo kathab]", tzn. wycięte lub wyrzeźbione na tablicach kamiennych - "napisane po obu stronach" (2 Moj. 32:15, 16). Tabliczki gliniane były zapisywane rylcem, którego jeden koniec był kształtu trójkątnego przez co robił on w miękkiej glinie znaki klinowej formy pisma klinowego. Po stwardnieniu gliny tabliczka taka stawała się po kamieniu być może najbardziej niezniszczalnym materiałem do pisania znanym człowiekowi w owych czasach.
Kamienne lub gliniane tabliczki, rozumie się nie mogły być zszywane razem, celem tworzenia kolejności lub serii, jak to jest w wypadku książki składającej się ze stronic papierowych. Dlatego tam, gdzie zapisek wymagał więcej aniżeli jednej tabliczki, odpowiednia kolejność tabliczek była wskazywana przez numerowanie, przez powtórzenie tytułu lub pierwszych słów pierwszej tabliczki na każdej następnej, przez powtórzenie kilku słów dolnej części tabliczki u góry tabliczki następnej, itd. Czasami zakończenie a nie początek tabliczki lub serii tabliczek zawierało wyszczególnienie takie, jak nazwisko pisarza, datę, zawartość lub opis dokumentu.
Właściciel lub jego pisarz zazwyczaj odciskał swoją specjalnie wyrzeźbioną pieczęć na swoim ważnym dokumencie spisanym na tabliczce glinianej. U Ijoba 38:14 (przekład A. R. V.) znajdujemy odnośnik do używania pieczęci: "Aby się odmieniła jako glina, do której pieczęć przykładają". Judas posiadał swoją pieczęć (1 Moj. 38:18), a Faraon powierzył swój urzędowy sygnet Józefowi (1 Moj. 41:42). W Ur Sir Leonard Woolley odkopał pieczęć, która widocznie należała do ludzi przedpotopowych.
Archeolodzy więc odkryli wiele ważnych dowodów dotyczących czasu, w którym żyli ludzie wspomniani w 1 księdze Mojżeszowej, potwierdzając w ten sposób przez Biblię wskazany fakt że ludzie już przed potopem posiadali wysoki poziom cywilizacji, i że ona również obejmowała znaczną znajomość sztuki pisania i przechowywania zapisków. Rzecz więc oczywista, że osobistości z owych czasów biblijnych znały pismo i przechowywały spisane rodowody i inne zapiski. To przyprowadza nas do rozważenia godnej uwagi prawdy, którą w tym związku Pan wyjaśnił nam. Można by ją w krótkości wyrazić w następujący sposób: Mojżesz podczas pisania Księgi Rodzaju pod Boskim natchnieniem użył widocznie jako źródła informacyjnego zapisków genealogicznych i historycznych, które były już poprzednio napisane na tablicach pismem starożytnym, starannie przechowane i z czasem jemu przekazane. Księga Rodzaju jasno pokazuje różne zbiory takich zapisków. Ci, którzy pisali je byli zazwyczaj gruntownie zapoznani z tymi rzeczami, a ich nazwiska były zazwyczaj umieszczone pod zapiskami przez nich sporządzonymi.
WYRAZ PRZEWODNI UTOŻSAMIAJĄCY "TOLEDOTH"
W Księdze Rodzaju znajduje się ważne powtarzające się wyrażenie, którym ta księga logicznie dzieli się na sekcje i które zaznacza te różne serie dokumentów genealogicznych i historycznych. Tym wyrażeniem przewodnim jest: "Teć są rodzaje ...". To wyrażenie znajdujemy zapisane jedenaście razy w Księdze Rodzaju: w 1 Moj. 2:4; 5:1; 6:9; 10:1; 11:10; 11:27; 25:12; 25:19; 36:1; 36:9; 37:2.
Hebrajskie słowo przetłumaczone na "rodzaje" w tych ustępach nie jest zwykłym hebrajskim słowem używanym dla określenia "rodzajów", tzn. słowo dor, które jest przetłumaczone 123 razy na "rodzaj" lub "rodzaje", lecz hebrajskie słowo toledoth użyte w liczbie mnogiej. Toledoth ma kilka znaczeń. Gesenius w swoim hebrajskim słowniku podaje jako pierwszą definicję tego wyrażenia: "pokolenia, rodziny, potomkowie ... Stąd jest to księga rodowodu, rejestru genealogicznego lub pochodzenia"; dlatego jego drugą definicją tego słowa jest "historia, szczególnie historia rodzinna, ponieważ najwcześniejsza historia wśród narodów wschodnich jest po większej części zaczerpnięta z rodzinnych rejestrów genealogicznych ... Następnie słowo to również określa początek lub pochodzenie jakiejkolwiek rzeczy, tzn. historię jej pochodzenia". Stąd widzimy, że słowo toledoth ma dość obszerne znaczenie i może być odpowiednio przetłumaczone na potomkowie, rodziny, pokolenia, rodowód, historia, narodziny, lub pochodzenie, zależnie od tego w jakim związku słowo to jest użyte.
Brat Johnson rozpoznał istnienie tego słowa toledoth w Księdze Rodzaju. W objaśnieniu 2 Moj. 28:10 w E. tomie 11, 475, on oświadcza: "Słowo przetłumaczone na narodzenie w wierszu 10-tym (toledoth jest niejednokrotnie użyte w znaczeniu historii, doświadczeń, chociaż zwykle jest tłumaczone na rodzaje, np.: Teć są zrodzenia (toledoth) [historie] niebios i ziemi (1 Moj. 2:4). Zobacz również 1 Moj. 5:1; 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1; 37:2. Trzeba nam zwrócić uwagę na to, że w Księdze Rodzaju jest wyszczególnionych dziesięć toledoth lub historii". Zauważmy jednak, że brat Johnson nie załączył do tych wierszy słowa toledoth znajdującego się w 1 Moj. 36:9. Być może z tego powodu, że część poprzedzająca to słowo i część następująca po nim odnosi się do tych samych osób: Ezawa, jego żon i jego potomków.
Wyraz przewodni ("Te są rodzaje [toledoth] ...") był ogólnie rozumiany (z wyjątkiem 1 Moj. 2:4) jako napis (lub nagłówek) odnoszący się do tej części Pisma Świętego, która po tym wyrazie następuje. Niektórzy jednak twierdzą, że nie tylko w 2 Moj. 2:4, ale również w innych ustępach Księgi Rodzaju wyraz toledoth powinien być uważany jako podpis odnoszący się do tej części Pisma Św. która poprzedza ten wyraz. Na poparcie swego twierdzenia powiadają oni, że odkryto w starożytnym Iraku, iż wyraz ten kończył, a nie rozpoczynał tabliczkę, która zawierała informacje o nazwisku pisarza lub właściciela, datę w jakim czasie była ona napisana, itd. Jeżeli jednak nie zostaną odnalezione niektóre rzeczywiste zapiski (lub ich kopie), które były użyte przez Mojżesza podczas pisania Księgi Rodzaju na dowód, że takie właśnie w nich było uporządkowanie, to trudno jest przewidzieć, jak ta sprawa mogłaby być definitywnie rozstrzygnięta przez inne archeologiczne odkrycia. Musimy również dopuścić możliwość, że Mojżesz podczas pisania Księgi Rodzaju pod natchnieniem Bożym, mógł zmienić porządek.
Podczas gdy wyraz przewodni w 1 Moj. 2:4 wyraźnie wskazuje na to, że jest podpisem odnoszącym się do poprzedzającego sprawozdania od 1:1-2:3, to w innych wypadkach, napisem (nagłówkiem) odnoszącym się do tego, co nastąpi po nim (zauważ również użycie tego samego wyrazu w księdze Ruty 4:18, gdzie on niewątpliwie jest nagłówkiem). Widocznie wyraz ten użyto w obydwa sposoby w Księdze Rodzaju i dlatego nie możemy mieć pewności w każdym wypadku, jaki sposób powinien być wzięty pod uwagę. Jednak, czy to będzie taki, czy inny sposób, nie zmienia to dwunastu podziałów, na które dzieli się Księga Rodzaju przez użycie tego wyrazu przewodniego. Rozpatrzymy obecnie te podziały.
PIERWSZA CZĘŚĆ - 1 MOJŻESZOWA 1:1-2:4
W tej części mamy zapisane wielkie dzieła Boskiego stworzenia, trwające przez sześć wielkich dni epokowych, a kończące się odpocznieniem Boga w okresie siódmego wielkiego dnia epokowego. Oczywiście, że żadna ludzka istota nie była świadkiem jedenastu zasadniczych punktów lub stopni w wielkich Boskich dziełach stwarzania, które w Księdze Rodzaju w rozdziale 1-szym są podane w następującym porządku: (1) Ogólny chaos, (2) ciemność nad przepaścią, (3) pojawienie się światła, (4) pojawienie się atmosfery (przestrzeni, firmamentu), (5) wzniesienie się lądu i formowanie się mórz, (6) pojawienie się roślinności, (7) pojawienie się słońca, księżyca i gwiazd, (8) pojawienie się zwierząt morskich, (9) pojawienie się ptactwa, (10) pojawienie się zwierząt lądowych, (11) pojawienie się człowieka. Niedawne naukowe odkrycia są zgodne z podanym powyżej porządkiem jako prawidłowym. Ale jak mógł być dokonany ten starożytny zapis w Księdze Rodzaju, kiedy w tym czasie nie istniała jeszcze wiedza naukowa o tych przedmiotach między ludźmi, podając tak dokładne sprawozdanie i to w odpowiednim porządku bez jakiejkolwiek sprzeczności z nowoczesną nauką w dziedzinie astronomii, geologii, biologii, zoologii, botaniki, fizyki, chemii, archeologii, filologii, etnologii, anatomii, antropologii, geografii, religii, historii, frenologii, psychologii i etyki? Jest tylko jedna możliwa odpowiedź, mianowicie że opis Księgi Rodzaju o stworzeniu podaje informację, udzieloną człowiekowi przez Samego Stwórcę, czyli jest to natchniony opis. Jedynie w sprawie Boskiego odpoczynku, 12-ego zarysu wymienionego w opisie stworzenia (2:1-3), mógł być człowiek świadkiem i to tylko częściowo. Ale i ta rzecz również zależała od Boskiej informacji.
W związku z tym powinniśmy zwrócić uwagę na to, że ta pierwsza część nie podaje imienia żadnego ludzkiego autora, pisarza lub właściciela. Musimy zatem wnosić, że jest to zwięzły opis dany człowiekowi przez Boga o Jego uporządkowaniu "niebios i ziemi" albo, że jest to tylko wymysł ludzkiej wyobraźni. Ta ostatnia myśl jest nie do przyjęcia, ponieważ opis ten stoi w rażącym przeciwieństwie z wieloma niedorzecznymi zapiskami pochodzenia ludzkiego o stworzeniu, które zostały odkryte (zob., np. A 57). Co więcej, zgodnie z prawem permutacji byłaby tylko jedna możliwość na wiele milionów, ażeby ktokolwiek pisząc ten oryginalny opis mógł odgadnąć tych dwanaście zarysów, szczególnie pierwsze jedenaście według ich prawidłowego porządku. Zawiera to w sobie fakt, że nowoczesna nauka ze wszystkimi jej cudownymi wynalazkami i precyzyjnymi instrumentami dopiero niedawno odkryła ten porządek. Ta pierwsza część tej księgi kończy się oświadczeniem: (2:4) "Teć są zrodzenia [toledoth, historyczne pochodzenia] niebios i ziemi" lub jak podaje Septuaginta: "Jest to księga [pismo, dokument spisany] początków niebios i ziemi". W tym wypadku - jak już wykazano - wyraz przewodni jest oczywiście podpisem, tzn. odnosi się do części Pisma Św., która poprzedza go; nie jest więc on nagłówkiem, czyli nie odnosi się do tej części, która następuje po nim.
Ma się rozumieć, że Bóg mógłby udzielić Mojżeszowi całego opisu z 1:1-2:4 przez bezpośrednie natchnienie bez uciekania się do źródła informacji poprzednio sporządzonego. Jednak nie powinniśmy zapominać o tym, że opis Księgi Rodzaju pokazuje, iż Bóg rozmawiał i obcował w Eden z Adamem. Stwórca prawdopodobnie udzielił swemu doskonałemu synowi ludzkiemu elementarnych tajemnic o stworzeniu. Jest również możliwe, że Adam w prostej formie pisma dokonał pewnych zapisków na tablicach. Mowa była zapoczątkowana w Edenie (1 Moj. 2:19, 20, 23), jak również mogło tam być zapoczątkowane pismo. Adam więc mógł uczynić i pozostawić zapisane dokumenty o nazwach różnych rzeczy, danych mu przez Boga, takich jak: dzień, noc, niebo, ziemia i morza (1:5, 8, 10), jak również o tym, co Bóg do niego mówił (zauważ, np. 1:29). Faktycznie Adam mógł napisać i pozostawić zapiski o większości lub nawet o wszystkich informacjach zawartych w 1:1-2:4 toledoth. Później Mojżesz mógł te zapiski zredagować, a następnie podczas pisania tej części Księgi Rodzaju mógł je załączyć razem - czy tak rzeczywiście było tego nie wiemy. Jednak wiemy, że chociaż forma wyrażenia tej księgi jest zwięzła i prosta, to jednak prawdy w niej zawarte są naprawdę głębokie!
DRUGA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 1 MOJ. 2:5-5:1
Ta część zawiera w sobie sprawozdanie o stworzeniu mężczyzny i niewiasty, o ogrodzie Eden, o ich kuszeniu, o ich nieposłuszeństwie i jego wyniku, o narodzeniu Kaina i Abla, o zamordowaniu Abla przez Kaina, o wygnaniu Kaina i wyliczeniu jego potomstwa aż do ósmego pokolenia (do czasu, który zgodnie z porównaną chronologią w 1 Moj. 5 miał miejsce na krótko przed śmiercią Adama, a zatem Adam mógł ten opis sporządzić z własnej znajomości) i w końcu o narodzeniu Seta i o jego synu Enosie.
Należy zauważyć, iż nie o każdej ważnej osobistości Księgi Rodzaju jest powiedziane, że posiada swoje toledoth. Na przykład nie ma wzmianki o toledoth Abrahama. Być może, że jego historia powinna być włączona do toledoth przypisanego Taremu lub Ismaelowi. Jednak z drugiej strony możliwe jest, że jego historia po śmierci Tarego nie jest włączona do żadnej części Księgi Rodzaju zwanej toledoth, bo chociaż Księga Rodzaju składa się w większej części z toledoth, to jednak nie składa się całkowicie z samych opisów tak nazwanych. Jeśli więc, tak jak w wypadku 2:4, wyraz przewodni w 5:1 jest podpisem odnoszącym się do poprzedniego opisu (pamiętajmy, że w oryginalnym hebrajskim tekście nie było podziałów na rozdziały i wiersze - E. tom 12, 19), to w takim razie mamy tutaj toledoth Adama, które podaje nam jego historyczne pochodzenie, jego poprzednie doświadczenia i wykaz niektórych jego potomków. Jeżeli zaś wyraz ten nie jest podpisem, to opis od 2:5-4:26 jest jedną z tych części Księgi Rodzaju, które nie są określone nazwą toledoth. O tym opisie nie nazwanym toledoth Mojżesz mógł mieć zapiski historyczne przekazane mu od Adama. Rozumie się, jak to było już wspomniane w związku z pierwszą częścią Księgi Rodzaju, że Bóg mógł dać te wiersze Mojżeszowi przez bezpośrednie natchnienie, bez uciekania się do informacji zawartych w zapiskach zachowanych aż do Mojżesza.
W każdym razie zapisywanie wiadomości w tej części Księgi Rodzaju mogło być z łatwością czynione przez Adama, ponieważ był on niewątpliwie najlepiej obeznany z tymi sprawami, w których występował osobiście prawie we wszystkich wypadkach. Adam miał bliską społeczność z Bogiem, jak to jest widoczne z takich wyrażeń jak: "usłyszeli [Adam i Ewa] głos Pana Boga chodzącego po sadzie z wiatrem dniowym" i "Głos twój usłyszałem ... i zlękłem się ... i skryłem się" (3:8, 10). Wobec powyższych rozważań wyglądałoby, że Adam był pisarzem lub przynajmniej właścicielem zapisku tej części Księgi Rodzaju. W 5:1 przewodni wyraz brzmi następująco: "Teć są księgi [hebrajskie słowo sepher] rodzajów Adamowych". Hebrajskie słowo sepher znaczy pismo, napisany dokument. Delitzsch tłumaczy ten wyraz "uzupełnione pismo". Jeżeli Mojżesz nie dodał tutaj słowa sepher, to jest to wyraźną wskazówką, że dokumenty, z których on prawdopodobnie zasięgnął informacji dla tej części Księgi Rodzaju, były spisanymi kronikami.
TRZECIA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 1 MOJ. 5:1-6:9
W tej części znajdujemy genealogię nie od Adama przez Kaina, jak w poprzedniej części, lecz od Adama przez Seta aż do Noego i jego synów, po której następuje krótkie sprawozdanie o przyczynie, wzroście i postępie zepsucia rodzaju ludzkiego, doprowadzające do Boskiego postanowienia sprowadzenia na wszystkich, z wyjątkiem Noego i jego rodziny, całkowitego wyniszczenia. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że wyraz przewodni w 5:1a służy jako napis (lub nagłówek), to mamy w tej części toledoth Adama, które nam daje wykaz potomków Adama poprzez linię Seta. Co do tej możliwości jest czyniony jeden zarzut, mianowicie, że Adam sam mógł bardzo mało napisać z tej części, ponieważ umarł on ponad 700 lat przed potopem za czasów Lamecha ojca Noego i ponieważ wiek śmierci wielu jego potomków jest podany z tych, którzy pomarli po jego śmierci. Jednak inni potomkowie, włączając szczególnie Matuzalema, który żył aż do pierwszego roku przed potopem, Lamecha, który żył do piątego roku przed potopem (porównaj 5:25-30; 7:6) i Noego mogli napisać większą część lub nawet całość tego toledoth, chociaż jest ono przypisane Adamowi. Jeżeli z drugiej strony wyraz przewodni w 6:9 a jest podpisem, części od 5:1 b-6:8, to mamy tutaj toledoth Noego, które podaje nam sprawozdanie o jego przodkach, itd. Noe mógł bardzo łatwo uzyskać informacje o pochodzeniu swojej rodziny od jego przodków, bo nawet Enos, syn Seta, umarł dopiero kiedy Noe miał 84 lata. Ktokolwiek był pisarzem tego toledoth, musiał on widocznie wiedzieć o przekleństwie z 3:17, ponieważ odwołuje się do niego w 5:29. Pisarz ten prawdopodobnie miał w swoim posiadaniu spisane dokumenty, zawierające pewną część lub nawet całość Księgi Rodzaju od rozdziału 1-4, włączając 3:17, które prawdopodobnie Mojżesz później użył przy pisaniu Księgi Rodzaju.
CZWARTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 1 MOJ. 6:9-10:1
W tej części mamy podany opis o budowie arki i wejściu do niej, o nastąpieniu potopu i jego cofnięciu się, o Przymierzu Tęczy, o wypowiedzi Noego co do jego synów i wreszcie o jego śmierci. Jeżeli wyraz przewodni znajdujący się w 6:9a jest napisem (nagłówkiem) części od 6:9b-9:29, to mamy tutaj toledoth Noego, ale w znaczeniu oddzielnego opisu o jego potomkach, jak również opis jego późniejszych doświadczeń, w którym to wypadku niezbędne było dla jego synów i innych dostarczenie informacji o jego śmierci. Ale jeżeli wyraz przewodni w 10:la jest podpisem części od 6:9b-9:29, to mamy tutaj toledoth synów Noego, prawdopodobnie powierzone Semowi, które podaje doświadczenia ich ojca i ich wspólne doświadczenia przed i po potopie. To, że były sporządzone spisane kroniki o tej części Księgi Rodzaju, które prawdopodobnie Mojżesz użył jako źródła informacji przy pisaniu Księgi Rodzaju, jest pokazane między innymi sposobami przez użycie wyrażenia "drzewo Gofer" (6:14), które jest archaicznym wyrażeniem i nigdy potem nie pojawia się w Piśmie Świętym.
PIĄTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 1 MOJ. 10:1-11:10
Ta część Księgi Rodzaju przedstawia w zarysie plemiona, z których później powstały narody, czyniąc najpierw wzmiankę o synach Jafeta, potem o synach Chama ze szczególną wzmianką o Nemrodzie, wynalazcy fałszywej religii, która odprowadziła ludzi od wiary w jednego, prawdziwego Boga (zob. E. tom 1, 459-467) i była w opozycji do religii Noego i Sema skoncentrowanej w Jehowie. Potem następuje opis o synach Sema i o budowaniu Wieży Babel, pomieszaniu języków i rozproszeniu narodów.
Jeżeli wyraz przewodni znajdujący się w 10:1 jest napisem (nagłówkiem) do części następującej po nim, to mamy tutaj toledoth synów Noego, składające się z listy ich potomków, itd. Ta możliwość jest potwierdzona przez oświadczenie wiersza 32: "Teć są domy synów Noego, według pokolenia ich [toledoth], i w narodziech ich, i od nich rozdzielone są narody na ziemi po potopie". To zdaje się służy jako dodatek do historii o Wieży Babel, pomieszaniu języków i rozproszeniu narodów, dodane jako dalsze wyjaśnienie o podziale narodów. Oczywiście, że opis o Wieży Babel mógł być odrębnym dokumentem. Jeżeli jednak wyraz przewodni znajdujący się w 11:10a jest podpisem części od 10:1b-11:9, to mielibyśmy tutaj toledoth Sema. Mógł on napisać cały ten dokument, ponieważ żył dosyć długo, aby znać ostatnie pokolenie opisane w tej części, tj. synów Jektana. To, że informacja, którą Mojżesz użył w przygotowaniu tej części Księgi Rodzaju, była napisana dużo wcześniej aniżeli za jego czasów zdaje się być jasno potwierdzone przez oświadczenie w 10:19: "aż wnijdziesz do Sodomy i Gomory". Słowa te widocznie były napisane przed zniszczeniem tych miast, zanim wszelki ślad o nich zaginął. Miasta te jeszcze istniały za czasów Sema.
SZÓSTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 1 MOJ. 11:10-27
Ta część składa się z rodowodu, rozpoczynającego się od Sema a kończącego się na Tarem i jego synach, pokazując ich pochodzenie od Sema poprzez Pelega, brata Jektana (10:25; 11:16). Ten więc opis łączy się z poprzednim opisem.
Wielu zastanawiało się nad oświadczeniem zawartym w 1 Moj. 11:26, 27: "I żył Tare siedemdziesiąt lat i spłodził Abrama, Nachora i Harana". W związku z tym oświadczeniem wyłania się myśl, że Tare spłodził Abrahama, gdy miał lat 70. Ale tekst z Dz. Ap. 7:4 w porównaniu z 1 Moj. 12:4 pokazuje, że Abraham miał 75 lat, gdy umarł Tare, zaś 1 Moj. 11:32 dowodzi, że Tare umarł w wieku 205 lat. Dlatego Abraham urodził się, gdy Tare miał 130 lat, czyli 60 lat po tym, gdy Tarę miał 70 lat. Jak więc mamy zrozumieć oświadczenie z 11:26, 27? Haran najstarszy z trzech synów Tarego, który widocznie urodził się, gdy Tarę miał 70 lat, jest wymieniony ostatni; podczas gdy Abraham, który się urodził, gdy Tarę miał 130 lat, jest wymieniony najpierw możliwie z powodu jego większego znaczenia w Biblii.
To, że Haran był najstarszym synem Tarego jest całkiem widoczne z zapisanych faktów. Jego syn Lot był dość podrosłym, aby być towarzyszem swego stryja Abrahama. Lot i Abraham byli prawdopodobnie tego samego wieku, ponieważ obaj mieli własną trzodę i pasterzy. Gdy Sodoma była zniszczona, to Lot miał dwie córki, które były w wieku zamążpójścia. To było przed urodzeniem się Izaaka, gdy Abraham miał 99 lat (1 Moj. 17:24; 18:1, 16; 19:8, 14). Zauważmy także, że Haran mógł być najstarszym synem Tarego, a Nachor drugim, z tego co następuje: Nachor poślubił jedną z córek swego brata Harana, której imię było Melcha (1 Moj. 24:15), a której wnuczka Rebeka wyszła za mąż za Izaaka, syna Abrahama (1 Moj. 24:67).
Jeżeli więc wyraz przewodni w 1 Moj; 11:10a jest napisem odnoszącym się do 11:10b-26, to mamy tutaj toledoth Sema, podające opis jego potomków. Ponieważ Sem żył 502 lata po potopie (11:10, 11), a zatem za czasów Abrahama, więc mógł on z powodzeniem napisać to stosowne toledoth. Jeżeli zaś wyraz przewodni w 11:27a jest podpisem odnoszącym się do 11:10b-26, to mamy w tych wierszach toledoth Tarego, czyli spis jego przodków począwszy od Sema. W tym wypadku opis Tarego o jego wieku zawarty w 11:26 może wskazywać (w zgodzie ze starożytnym zwyczajem "datowania" tablic), że przygotował on swoje toledoth, gdy miał lat 70. Być może przy śmierci swego ojca Nachora (jeżeli samarytańska data śmierci Nachora, gdy Tare miał 69 lat, jest właściwa).
SIÓDMA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 11:27-25:12
Ta długa część opisuje o rodzinie Tarego i jego śmierci i wykazuje w znacznej rozciągłości doświadczenia Abrahama i Sary, narodzenie Ismaela i Izaaka, itd., i kończy się spisem potomków Abrahama zrodzonych z Ketury, Jego śmiercią i pochowaniem go przez jego synów. Jeżeli zaś wyraz przewodni w 11:27a jest napisem do tej części, która następuje, to jest to toledoth Tarego przynajmniej w wierszach od 27 do 32, które daje nam wykaz jego potomków razem z Abrahamem, dodając opis o śmierci jego ojca Tarego, Jak już tu wykazano poprzednio, historia o doświadczeniach Abrahama po śmierci Tarego, podana w 12:1-25:11, mogła być włączona do toledoth Tarego lub Ismaela. Jednak zdaje się być bardziej prawdopodobne, że ona nie należy do żadnego z tych wymienionych toledoth; mogła ona być oddzielnym historycznym dokumentem zachowanym przez Abrahama, ale nie określonym słowem toledoth, do którego Izaak lub Ismael mógł dodać uwagę o śmierci Abrahama. Ten zapisek (lub jego kopia) był później użyty przez Mojżesza jako źródło informacji podczas pisania odpowiedniej części Księgi Rodzaju. Jeżeli natomiast, co jest bardzo nieprawdopodobne, wyraz przewodni w 25:12 a odnosi się do części od 11:27b-25:11, to mielibyśmy tutaj toledoth Ismaela.
Noe widocznie otrzymał zapiski o stworzeniu, upadku Adama, itd. od swoich przodków i zabrał je ze sobą do Arki. Następnie powierzył je widocznie Semowi, a potem były one doręczone przez Tarego Abrahamowi. Za czasów Abrahama pismo stało się więcej pospolite i starożytne pismo wcześniejszych zapisków było prawdopodobnie przepisane na pismo klinowe, które wówczas było używane w Ur Chaldejskim. Jest nieprawdopodobne, aby Abraham oddał cenne dokumenty w ręce dzikiego egipskiego syna Ismaela w celu ich starannego przechowania, ale raczej powierzył je Izaakowi, w którym były ześrodkowane obietnice.
ÓSMA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 25:12-19
Tutaj mamy opis o dwunastu synach Ismaela i o jego śmierci. Jeżeli, co zdaje się być prawdopodobne, wyraz przewodni w 25:12a jest napisem do części od 25:12b-18, to mamy tu toledoth Ismaela, które daje nam listę jego potomków, do której ktoś z nich lub sam Izaak mógł z łatwością dodać opis o śmierci Ismaela. Z drugiej zaś strony jeżeli, co zresztą wydaje się być nieprawdopodobne, wyraz przewodni w 25:19a jest podpisem do części od 25:12b-18, to mielibyśmy tu toledoth Izaaka, chociaż opis ten odnosi się wyłącznie do Ismaela i jego potomków.
DZIEWIĄTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 25:19-36:1
Ta część odnosi się do narodzenia się Izaaka, potem do jego doświadczeń po poślubieniu Rebeki, urodzenia się Ezawa i Jakuba, sprzedania przez Ezawa pierworodztwa Jakubowi i do wynikającej z tego powodu ucieczki Jakuba do domu Labana w Padan Syryjskim, do jego służby u Labana i poślubienia Liji i Racheli, urodzenia się ich dzieci, opuszczenia Labana i spotkania się z Ezawem itd., wreszcie do opisu śmierci Izaaka. Tutaj podobnie jak w niektórych innych toledoth znajdujemy połączenie historii z genealogią. Jest to w zgodzie z szerszym znaczeniem słowa toledoth, które obejmuje myśli historii lub doświadczeń, jak również generacje, rodziny, potomków, itd.
Jeżeli wyraz przewodni w 25:19a jest napisem do części od 25:19b-35:29, to mamy tutaj sprawozdanie o Izaaku, które po wspomnieniu o jego śmierci bardzo słusznie opuszcza jego doświadczenia aż do jego małżeństwa, gdy miał 40 lat, ponieważ sprawy te były omawiane w poprzednim opisie jako część historii Abrahama. Opis ten raczej podaje jego doświadczenia mające miejsce po jego małżeństwie, urodzeniu się jego synów, jak również ich doświadczenia za jego życia. Jakub mógł z powodzeniem zapoznać Izaaka ze swoimi osobistymi doświadczeniami lub mógł sam przygotować tę część opisu. Również on sam lub Ezaw mógł łatwo dodać opis o śmierci Izaaka. Z drugiej zaś strony, jeżeli wyraz przewodni w 36:1 jest podpisem do części od 25:19b-35:29, to mamy tutaj toledoth Ezawa.
Jednak wydaje się bardzo nieprawdopodobne, aby Izaak powierzył ważne dokumenty, które otrzymał od Abrahama i swoje własne Ezawowi, uważającemu Przymierze Boże za rzecz małej wagi, raczej niż Jakubowi, któremu Bóg sprzyjał i któremu potwierdził obietnice Przymierza (28:13-15). Dlatego wierzymy, że tą część Księgi Rodzaju powinna być uważana jako toledoth Izaaka.
DZIESIĄTA I JEDENASTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 36:1-37:2
Zauważmy, że wyraz przewodni w 36:9 dzieli rozdział 36 na dwa toledoth. 36:1-8 omawia sprawę żon i synów Ezawa i jego odejścia na górę Seir. 36:9-43 zaś wylicza jego synów i dodatkowo podaje listę jego potomków, którzy narodzili się po jego zamieszkaniu na górze Seir. Jeżeli, co wydaje się być jasne w tym wypadku, te dwa użycia wyrazu przewodniego w 36:1 i 9 są napisem odnoszącym się do każdego ustępu odpowiednio następujących po nich wierszy, to obydwa są toledoth Ezawa. Wyraz przewodni w 36:9 odnosi się widocznie do wierszy od 10 do 43, ponieważ potomkowie Ezawa na górze Seir są wspomniani w tych wierszach, a nie w wierszach od l do 8. To również dowodzi, że wyraz przewodni w 36:1 logicznie jest raczej napisem (nagłówkiem) a nie podpisem. Trudno jest zauważyć, jak wyraz przewodni w 37:2 mógłby odnosić się do toledoth poprzedniego rozdziału w całości lub częściowo, ponieważ w ogóle nic nie jest wspomniane w rozdziale 36 o Jakubie - rozdział ten omawia wyłącznie sprawę Ezawa i jego potomków. Dlatego wydaje się, że te dwa wyrazy przewodnie znajdujące się w 36:1 i 9 wprowadzają te dwie części toledoth Ezawa. Widocznie 37:1 łączy się z opisem zawartym w 1 Moj. roz. 35.
DWUNASTA CZĘŚĆ KSIĘGI RODZAJU - 37:2-50:26
Ta część mówi o ulubionym przez Jakuba Józefie, o znienawidzeniu Józefa przez jego braci i o sprzedaniu go Ismaelitom, o zaprowadzeniu Józefa do Egiptu, o jego tam doznanych doświadczeniach, które doprowadziły go do wywyższenia na stanowisko zastępcy faraona, o jego gromadzeniu zboża w ciągu siedmiu lat urodzajnych i rozdzielaniu go w ciągu siedmiu lat głodu, o przyjściu jego braci do Egiptu i o jego próbowaniu ich, a potem daniu się im rozpoznać, o wędrówce jego braci razem z ich ojcem Jakubem do Egiptu, o ponownym złączeniu się Józefa z Jakubem i o ich śmierci. Jeżeli wyraz przewodni w 37:2 a jest napisem do części 37b-50:26, jak to w tym wypadku wydaje się być bardzo prawdopodobne, to mamy tutaj toledoth Jakuba, do którego Józef wiele dodał lub wiele opowiedział swemu ojcu w celu zapisania tych rzeczy, a do których następnie ktoś dodał jeszcze część o śmierci Józefa w rozdziale 50. Albo też część zawarta w rozdziale 50 nie powinna być włączona do tego toledoth.
Niektórzy mogą sprzeciwić się myśli, że mamy tutaj toledoth Jakuba, motywując to tym, że w tej części więcej mówi się o Józefie i o jego doświadczeniach aniżeli o doświadczeniach Jakubowych. Jednak tutaj możemy mieć własne toledoth Jakuba, niezależnie od jego ojca. On musiał niewątpliwie wiedzieć, że toledoth jego ojca, jako część dziedzictwa otrzymanego od ojca, mieści w sobie opis o jego urodzeniu, dzieciństwie, małżeństwie i o wielu innych jego wcześniejszych doświadczeniach. Dlatego nie było potrzeby dla niego powtarzać tych rzeczy. W swoim własnym toledoth, on raczej logicznie rozpoczął i wykazał te doświadczenia, które jeszcze nie były zapisane w toledoth jego ojca. Wyraz przewodni nie znajduje się w Księdze Rodzaju po 37:2a, więc ta dwunasta część nie mogłaby być jedną z tych toledoth, gdzie wyraz przewodni jest podpisem odnoszącym się do opisu, który go poprzedza. Jeżeli, co zdaje się być nieprawdopodobne, wyraz przewodni w 37:2a jest podpisem do części poprzedzającej opis Księgi Rodzaju, to zawartość od 37:2b- 50:26 nie jest częścią żadnego toledoth tak nazywanego. Jak już poprzednio nadmieniliśmy, mogły istnieć zapiski, które były przekazane Mojżeszowi, a które nie określano słowem toledoth; ten ostatni mógł być jednym z takich zapisków. Sam Mojżesz mógł być autorem całego tego opisu lub jego części lub Józef mógł napisać jego większą część oddzielnie, lub jako część toledoth Jakuba. Ta część opisu zawiera dużo czysto egipskich słów i wyrażeń, pokazując bardzo ścisłą znajomość egipskich myśli i obyczajów i jest napisana w świetnym stylu literackim. Te więc rozważania wskazują na Józefa lub na Mojżesza jako jej autora.
JAK ZAPISKI MOGŁY DOTRZEĆ DO MOJŻESZA?
Gdy Jakub wyruszył do Egiptu ze wszystkim, co posiadał, to musiał oczywiście zabrać ze sobą wszelkie przekazane na piśmie opisy rodzinne, które miał w swoim posiadaniu. Te zapiski razem z jego własnym toledoth musiały logicznie stać się spuścizną Józefa i jego braci; a później, kiedy naród Izraelski rozwinął się, to te zapiski (lub ich kopie) mogły z łatwością dostać się do rąk Mojżesza, który będąc "wyćwiczony we wszelkiej mądrości egipskiej" (Dz. Ap. 7:22) mógł je z łatwością przeczytać i jeżeli zachodziła potrzeba przetłumaczyć i przepisać na papirusie. Skoro on obrał raczej "złe rzeczy cierpieć z ludem Bożym" (Żyd. 11:25), to oczywiście musiał przechować każdy starożytny opis tego ludu.
Takie spisane dokumenty, bardzo możliwe. były dla Mojżesza największym źródłem Boskiej nauki aż do jego 80 lat życia. W dodatku do tego, co wcześniej nauczył się od swoich rodziców i innych, gdy był przez nich ćwiczony i nauczany, mógł on prawdopodobnie dużo dowiedzieć się z tych opisów podczas swego pobytu w Egipcie podczas 40-letniego pasienia owiec w Ziemi Madyjańskiej (Dz. Ap. 7:29,30). Opisy te prawdopodobnie dopomogły mu zapoznać się z cennymi obietnicami Przymierza, które Bóg uczynił jego ojcom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, tak jak opis na to wskazuje (2 Moj. 3:6; Dz. Ap. 7:32). Mojżesz prawdopodobnie dowiedział się w dużej mierze z tych starożytnych opisów o stworzeniu niebios i ziemi, o przyjęciu ofiary Ablowej, o chodzeniu Enocha z Bogiem, o Noem, potopie, arce i ołtarzu ofiarowania czystych zwierząt przeznaczonych na ofiary całopalne, o ołtarzach Abrahama i o ofiarach, o objawieniu się Boga Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, itd. Jest więc bardzo możliwe, że te spisane zapiski dopomogły Mojżeszowi w jego przygotowaniu się do czasu, kiedy Bóg z nieba, Bóg jego ojców, przemówi do niego z gorejącego krzaku i powie mu, że on stanie się wodzem ludu Bożego i że uwolni go z niewoli.
Z powodu powyższych rozważań, szczególnie z powodu istnienia w Księdze Rodzaju toledoth, możemy wnosić, że Bóg nie dyktował bezpośrednio Mojżeszowi całej zawartości tej księgi, chociaż niewątpliwie jak już to zaznaczyliśmy, Bóg mógł to uczynić. Dowody zdają się raczej jasno wykazywać, że kiedy Mojżesz pisał Księgę Rodzaju pod Boskim natchnieniem i kierownictwem, to użył jako źródła informacji niektóre zapisane genealogie, historie, itd., które zostały przekazane przez jego przodków. Mógł on więc wpisać do Księgi Rodzaju znaczne części lub całe takie starożytne spisane zapiski, zwłaszcza rodowody, dodając od siebie stosunkowo bardzo mało - być może tylko niezbędne wyjaśnienia i uwagi celem ustalenia liczbowej budowy zapisków.
Niektórzy mogą sprzeciwiać się tej myśli, aby Bóg miał pozwolić Mojżeszowi użyć zapiski upadłego Adama o historycznych wydarzeniach, zapiski "srogiego" Ismaela (1 Moj. 16:12) i zapiski "sprośnego" Ezawa (Żyd. 12:16) w przygotowaniu Księgi Rodzaju. Powinniśmy jednak pamiętać, że Mojżesz zapisał również słowa Balaama i jego osła (4 Moj. 22:28, 30; 23:5-12, 16-26; 24:1-24). Bóg skłonił nawet bezbożnego Kaifasza do wypowiedzenia proroctwa (Jana 11:51). Lecz Bóg użył i natchnął tylko poświęconych i wiernych ludzi, takich jak Mojżesz i Jan, aby napisali Biblię, chociaż oni użyli informacji i oświadczeń z różnych źródeł. Niektóre z nich były przez Boga natchnione, a niektóre nie były (np. oświadczenie niewiasty samarytańskiej zapisane w Ew. Jana roz. 4 i argumenty faryzeuszów, jak również świadectwo uzdrowionego ślepego zawarte w Ew. Jana roz. 9). Mojżesz sam był omylny i popełnił poważne błędy, takie np. jak uderzenie skały, kiedy powiedziano mu, aby przemówił do niej. Lecz pomimo to Bóg natchnął go w przedstawieniu jego spisanego objawienia tak, że ono jest nieomylne. Zawartość Biblii jest Boskim objawieniem i jest natchniona, nawet takie części jak historyczne i biograficzne opisy, które są typem rzeczy przyszłych (E tom 12, 538, 542, 556, 557).
POWÓD DO POWTARZANIA W KSIĘDZE RODZAJU
Przez zrozumienie oryginalnego słowa toledoth i jego użycia przez Mojżesza przy pisaniu Księgi Rodzaju, jesteśmy lepiej przygotowani do zrozumienia powodu różnych powtarzań w Księdze Rodzaju, które wprawiły wielu w zakłopotanie. Zazwyczaj te powtórzenia służyły do pokazania związku pomiędzy oryginalnym toledoth (w zgodzie ze starożytną praktyką literacką, przygotowania kolejnych zapisków, aby w ten sposób pokazać ich związek i pokrewieństwo z pismami poprzednimi) i dopomagają one nam rozpoznać jedność planu i celu Księgi Rodzaju. Co więcej, w związku z powtarzaniem, niekiedy dodatkowe szczegóły były przedstawione. Bóg więc zarządził w taki sposób, że Mojżesz pisząc Księgę Rodzaju i oczywiście wcielając do niej informacje ze starożytnych historycznych i genealogicznych zapisków, pozostawił niektóre powtórzenia, zamiast złączenia ich w jeden opis.
Zwróćmy uwagę na następujące powtórzenia w 1 Mojżeszowej: odnośnie opisu o stworzeniu człowieka (por. 1 Moj. 1:26, 27 z 2:7, 18, 21-24) - niektórzy nie rozumiejąc tej sprawy omieszkali rozpoznać, że powtórzenie, jest uczynione w celu wykazania dodatkowych szczegółów (F 39 u dołu i str. 40; E. tom 12, 635, par. 1); to samo odnosi się do oświadczenia uczynionego przed potopem, że ziemia była popsuta i że dlatego Bóg miał ją zniszczyć (por. 1 Moj. 6:5-8 z 9b-13); do oświadczenia uczynionego przy końcu genealogii Noego, że Noe spłodził Sema, Chama i Jafeta (por. 1 Moj. 5:32 z 6:10); do oświadczenia odnośnie listy potomków Sema (por. 1 Moj. 10:22-25 z 11:10-17); do oświadczenia; że Tare spłodził Abrama, Nachora i Harana (por. 1 Moj. 11:26 z 11:27b); do oświadczenia odnośnie listy żon i dzieci Ezawa (por. 1 Moj. 36:2-5 z 10-14).
Dziękujemy naszemu Ojcu Niebieskiemu za jaśniejsze objawienie sprawy toledoth w Księdze Rodzaju i za dodatkowe dowody, jakie otrzymaliśmy odnośnie autentyczności tej najstarszej Księgi Pisma Świętego, do której Mojżesz włączył widocznie niektóre z najstarszych zapisków, jakie można znaleźć w świecie dzisiejszym. Wprawdzie sama Księga Rodzaju świadczy przeciwko jej otwartym przeciwnikom i subtelnym wrogom! Jej świadectwa były starannie przechowane przez Mojżesza, a jego źródła z których czerpał swoje wiadomości są całkiem jasno pokazane. W świetle archeologicznych i innych odkryć w Dniu Wtórej Obecności Naszego Pana świadectwa tej księgi mogą być zrozumiane jak nigdy przedtem i one obficie i całkowicie zbijają niszczące wiarę ataki tych, którzy podali w wątpliwość jej historyczność, autentyczność i Boskie natchnienie.
TP ’68, 77-84.