Jej figury retoryczne: alegorie i wizje
Posłuchaj lub pobierz mp3:
Alegoria to dłuższa, rozbudowana przypowieść. Najlepszym przykładem nienatchnionej alegorii jest „Wędrówka pielgrzyma” Bunyana. „Królowa wróżek” Spencera to kolejna wielka alegoria. Z wielu punktów widzenia alegorią jest księga Objawienia, choć nie we wszystkich swych częściach. Z pewnego punktu widzenia mamy także podstawę nazwać alegorią niektóre typy Biblii, np. niewolę i wyzwolenie Izraela, doświadczenia Dawida, czy Apostołów po dniu Pięćdziesiątnicy, itp.
Jedną z krótszych alegorii biblijnych jest obraz Ezechiela w dolinie suchych kości, z Ezechiela rozdziału 37, przez który między innymi zobrazowane są doświadczenia ludu Bożego w Paruzji, głoszenie przez niego syjonizmu oraz efekty, jakie przyniosło to rozproszonemu Izraelowi jako figuralnym suchym kościom. Po tej alegorii zaraz następuje kolejna w tym samym rozdziale: o proroku i jego dwóch drewnach (dla zainteresowanych alegorię o dolinie suchych kości oraz o proroku i jego dwóch drewnach – z uwagi na ich długość – zamieścimy na końcu dzisiejszego odcinka). Tak naprawdę, Ezechiel zawiera wiele alegorii, jak na przykład o pasterzach i owcach z rozdziału 34, a najdłuższą z zawartych w tej księdze jest ta o świątyni z rozdziałów od 40-go do 48-go.
Wizje są ściśle związane z biblijnymi alegoriami. Jej alegorie to w większości wizje. Jej najbardziej znamienną wizją, najwspanialszą i najbardziej podniosłą ze wszystkich, jest księga Objawienia. Inne godne podkreślenia wizje to m.in. te autorstwa:
- Pawła w 2 Koryntów rozdziale 12 wersetach 1-7 („(1) A skoro trzeba się chlubić – chociaż nie wypada – przejdę do wizji i objawień Pana. (2) Znam człowieka [wierzącego] w Chrystusa, który przed czternastu laty – nie wiem, czy fizycznie, czy też w duchu, Bóg to wie – został porwany aż do trzeciego nieba. (3) Wiem również, że ów człowiek – nie wiem, czy fizycznie, czy w duchu, Bóg to wie – (4) został w zachwycie porwany aż do raju i tam usłyszał tajemnicze słowa, których człowiekowi nie wolno wymawiać. (5) Z tego będę się chlubił, natomiast ze siebie nie będę się chlubił, chyba że z moich słabości. (6) Gdybym nawet chciał się chlubić, nie byłbym szaleńcem, ponieważ powiedziałbym tylko prawdę. Powstrzymuję się jednak od tego, aby mi nikt nie przypisywał więcej ponad to, co we mnie widzi lub ode mnie słyszy. (7) Abym zaś ogromem objawień nie pysznił się, w moje ciało został wbity kolec, jakby wysłannik szatana, który mnie policzkuje, abym nie unosił się pychą.”),
- oraz Piotra w Dziejach Apostolskich rozdziale 10 wersetach 9-19 („(9) Następnego dnia, gdy oni byli w drodze i zbliżali się do miasta, Piotr wyszedł na taras domu, aby się modlić. Było to około południa. (10) Odczuwał jednak głód i chciał coś zjeść. W czasie gdy przygotowywano mu posiłek, miał widzenie. (11) Zobaczył otwarte niebo i coś jakby wielkie płótno czterema końcami opadające ku ziemi. (12) Znajdowały się na nim wszystkie czworonożne zwierzęta, płazy oraz ptaki. (13) Usłyszał także słowa: „Podejdź, Piotrze, zabijaj i jedz!”. (14) Piotr odpowiedział: „Nie zrobię tego, Panie, gdyż nigdy nie jadłem nic skażonego ani nieczystego”. (15) Wtedy po raz drugi usłyszał: „Nie uważaj za skażone tego, co Bóg oczyścił”. (16) Powtórzyło się to trzy razy, a potem ten przedmiot uniósł się do nieba. (17) Kiedy Piotr zastanawiał się nad znaczeniem tego, co widział, zobaczył wysłanników Korneliusza. Stali oni przy bramie, bo dowiedzieli się już, gdzie jest dom Szymona. (18) Pytali głośno, czy jest tu w gościnie Szymon zwany Piotrem. (19) A gdy Piotr wciąż zastanawiał się nad widzeniem, Duch powiedział do niego: „Spójrz! Ci trzej ludzie cię szukają!”).
Nie powinniśmy też zapominać o doniosłej wizji przemienienia (ewangelia Mateusza od rozdziału 16 wersetu 27 do rozdziału 17 wersetu 9). Księga Zachariasza pełna jest wizji, bardziej niż jakakolwiek inna księga Starego Testamentu, tak że można ją nazwać księgą objawienia Starego Testamentu. Izajasz miał wspaniałą wizję, zapisaną w rozdziale 6. Większość rzeczy objawianych prorokom Starego Testamentu w zasadzie była im podawana w formie wizji.
Wizję możemy zdefiniować jako reprezentację/przedstawienie dla oka symboli innych rzeczy, ponieważ w wizji, tak jak w alegorii czy typie, rzeczy są symbolizowane. Różnica między nimi jest następująca: w wizji taka reprezentacja jest przeznaczona dla fizycznego wzroku, w typie rzeczywiste wydarzenia i rzeczy są używane jako reprezentacja innych, natomiast w alegorii dla zobrazowania pewnych prawd i faktów zwykle sięga się po fikcyjne wydarzenia i osoby.
Dla zainteresowanych: Alegorie o dolinie suchych kości (Ezechiela rozdział 37 wersety 1-14) oraz o proroku i jego drewnach (Ezechiela rozdział 37 wersety 15-28):
„(1) Ręka PANA spoczęła na mnie. PAN wyprowadził mnie w duchu i postawił pośrodku równiny pełnej kości. (2) Kazał mi przejść między nimi i obejść je dokoła. A na całej powierzchni równiny było ich bardzo dużo. Były zupełnie wyschnięte. (3) Wtedy zapytał mnie: Synu człowieczy, czy te kości mogą ożyć?. Odpowiedziałem: Panie BOŻE, Ty wiesz najlepiej. (4) Rzekł do mnie: Wygłoś do tych kości proroctwo i powiedz im: Wyschnięte kości, słuchajcie słowa PANA. (5) Tak mówi Pan BÓG do tych kości: Oto Ja ześlę na was ducha i ożyjecie. (6) Dam wam ścięgna, okryję was ciałem, oblokę was skórą i udzielę wam ducha. Ożyjecie i przekonacie się, że Ja jestem PANEM. (7) Wygłosiłem więc proroctwo zgodnie z nakazem. A gdy prorokowałem, powstał szum i szelest. Kości zaczęły się zbliżać jedna do drugiej. (8) Patrzyłem, a oto pojawiły się na nich ścięgna, oblekły się ciałem i z wierzchu pokryła je skóra. Ale jeszcze nie było w nich życia. (9) Wtedy rzekł do mnie: Prorokuj do ducha. Wygłoś proroctwo, synu człowieczy, i powiedz duchowi: Tak mówi Pan BÓG: Przybądź duchu z czterech stron i tchnij na tych zabitych, aby ożyli. (10) Prorokowałem zgodnie z nakazem. I wstąpił w nich duch. A oni ożyli i stanęli na nogach – bardzo liczne wojsko. (11) Powiedział mi: ‚Synu człowieczy, te kości to cały lud Izraela. Oto mówią oni: ‚Wyschły nasze kości, przepadła nasza nadzieja, jesteśmy zgubieni’. (12) Dlatego wypowiedz do nich proroctwo: Tak mówi Pan BÓG: Oto Ja otworzę wasze groby, wyprowadzę was z grobów, ludu mój, i wprowadzę do ziemi Izraela. (13) Przekonacie się, że Ja jestem PANEM, gdy otworzę wasze groby i wyprowadzę was z grobów, ludu mój. (14) Udzielę wam mojego ducha i ożyjecie. Osadzę was w waszej ziemi i przekonacie się, że skoro Ja, PAN, tak powiedziałem, to również to wykonam – wyrocznia PANA. (15) PAN przemówił do mnie w tych słowach: (16) Synu człowieczy, weź sobie kawałek drewna i napisz na nim: ‚Juda i sprzymierzeni z nim Izraelici’. Potem weź inny kawałek drewna i napisz na nim: ‚Józef, drewno Efraima i sprzymierzonego z nim całego ludu Izraela’. (17) Złóż razem obydwa kawałki drewna, aby stały się jednym w twojej ręce. (18) A gdy twoi rodacy zapytają cię: ‚Co to znaczy?’, (19) odpowiesz im: Tak mówi Pan BÓG: Oto Ja wezmę drewno Józefa, które jest w ręku Efraima i sprzymierzonych z nim plemion Izraela, i złączę je z drewnem Judy, i uczynię je jednym drewnem. W moim ręku będą stanowić jedno. (20) Będą widzieć w twoim ręku oba kawałki drewna, na których umieściłeś napis. (21) Powiesz im: Tak mówi Pan BÓG: Oto Ja zbiorę Izraelitów spośród narodów, do których poszli. Zgromadzę ich zewsząd i wprowadzę do ich ziemi. (22) Uczynię z nich jeden naród w kraju na górach Izraela . Jeden król będzie panował nad nimi wszystkimi. Nie będą więcej dwoma narodami, nie będą już podzieleni na dwa królestwa. (23) Nie będą się więcej plamili ohydnymi bożkami ani żadnymi odstępstwami. Uwolnię ich od wszelkich odstępstw, którymi zgrzeszyli. Oczyszczę ich i będą moim ludem, a Ja będę ich Bogiem. (24) Sługa mój, Dawid, będzie ich królem. Wszyscy będą mieli jednego pasterza. Będą postępowali według mojego prawa. Będą przestrzegali moich nakazów i wypełniali je. (25) Zamieszkają w kraju, który dałem mojemu słudze, Jakubowi, i w którym przebywali ich przodkowie. Będą w nim mieszkali oni, ich dzieci oraz ich wnuki po wszystkie czasy. Mój sługa, Dawid, będzie ich księciem na zawsze. (26) Zawrę z nimi przymierze pokoju. Będzie to wieczne przymierze. Osadzę ich i rozmnożę. Umieszczę pośród nich moją świątynię na wieki. (27) Pośród nich będzie moje mieszkanie. Będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem. (28) Gdy moja świątynia będzie wśród nich na wieki, narody poznają, że Ja jestem PANEM, który uświęca Izraela”.