Jej figury retoryczne: metonimia

Jej figury retoryczne: metonimiaKolejną figurą retoryczną jaką się zajmiemy jest metonimia, która oznacza zmianę nazwy, to znaczy: nazwa danej rzeczy zastępowana jest innym rzeczownikiem. Jest to figura często używana w literaturze, znajdujemy ją też w Biblii.

Zmiana nazwy jest wynikiem istnienia takiego związku między pewnymi dwoma nazwami, jaki na przykład występuje między pojemnikiem a rzeczą w nim zawartą, przyczyną i skutkiem lub odwrotnie, tematem a rzeczą z nim związaną lub odwrotnie.

I tak:

  • Jezus, wśród innych figur, w ewangelii Łukasza rozdziale 22 wersecie 20 używa metonimii, pod postacią pojemnika rozumiejąc rzecz w nim zawartą: „Ten kielich [jego zawartość] jest [reprezentuje, mamy tutaj metaforę] Nowym Przymierzem [tutaj kolejna metonimia: rezultat jest podany zamiast przyczyny; krew zapewnia Nowe Przymierze przez pieczętowanie go]”.
  • ewangelia Łukasza rozdział 16 werset 29 („Lecz Abraham odparł: ‚Mają Mojżesza i Proroków! Niech im będą posłuszni!'”) to kolejny przypadek metonimii: Mojżesz i prorocy nie oznaczają tutaj samych osób, lecz to, co one stworzyły: pisma Starego Testamentu – występuje tu przyczyna zamiast skutku.
  • W 1 Mojżeszowej rozdziale 25 wersecie 23 („PAN jej odpowiedział: mi: ‚W twoim łonie są dwa narody i dwa ludy wyjdą z twojego wnętrza. Jeden będzie górował nad drugim, starszy będzie służył młodszemu'”) znajdujemy kilka metonimii, w których rezultat podany jest zamiast przyczyny: dwa narody zrodzone przez Ezawa i Jakuba podstawione są za ich embriony, dwa rodzaje narodów za ich embriony, starszy lud zamiast swego embrionu i młodszy lud zamiast swego embrionu.
  • W pierwszej części Dziejów Apostolskich rozdziału 1 wersetu 18 („(18) On to kupił kawałek ziemi za pieniądze nieuczciwie zdobyte. Spadł jednak głową na dół, rozpękł się i wypłynęły wszystkie jego wnętrzności. (19) Dowiedzieli się o tym wszyscy mieszkańcy Jeruzalem i dlatego tę ziemię nazwano w ich języku Hakeldamach, to znaczy: Ziemia Krwi.”) widzimy, że źródło podane jest zamiast narzędzia, tzn. tak naprawdę to nie Judasz, lecz kapłani jako jego przedstawiciele kupili Pole Krwi za zapłatę nikczemności Judasza (ewangelia Mateusza rozdział 27 werset 7: „(3) A Judasz, który Go zdradził, dowiedział się, że skazano Go na śmierć, poczuł wyrzuty sumienia i odniósł trzydzieści srebrników wyższym kapłanom oraz starszym. (4) Powiedział: ‚Zgrzeszyłem, gdyż wydałem niewinnego’. A oni mu odparli: ‚Co nas to obchodzi? To twoja sprawa’. (5) Wtedy rzucił pieniądze w stronę świątyni, odszedł stamtąd i powiesił się. (6) A wyżsi kapłani wzięli srebrniki i powiedzieli: ‚Nie wolno ich wrzucać do skarbony, bo są zapłatą za krew’. (7) Po naradzie kupili za nie Pole Garncarza na cmentarz dla cudzoziemców. (8) Dlatego miejsce to aż do dnia dzisiejszego nazywa się Polem Krwi.”).
  • Metonimia pokazująca relację do podmiotu użyta jest w 1 Mojżeszowej rozdziale 41 wersecie 13 („I stało się tak, jak nam je wyjaśnił: mnie przywrócił na mój urząd, a jego kazał powiesić”). W rzeczywistości Józef nie przywrócił podczaszego do jego urzędu i nie powiesił piekarza: był tylko związany z tymi faktami jako ten, który je przepowiedział (to jest zresztą powód dla którego np. przekład Biblii Tysiąclecia oddaje ten werset następująco: „I stało się tak, jak nam je wyjaśnił: mnie przywrócił [faraon] na mój urząd, a jego kazał powiesić”).
  • Podobnie w 5 Mojżeszowej rozdziale 28 wersecie 5 („(2) Spłyną na ciebie i spoczną wszystkie te błogosławieństwa, jeśli będziesz słuchał głosu Boga swego, Jahwe. (…) (5) Błogosławiony będzie twój kosz i dzieża”): w rzeczywistości nie były błogosławione kosz ani dzieża/misa na ciasto, lecz ich właściciel i zawartość jako podmioty z nimi związane. Mamy tu więc metonimię dotyczącą relacji z podmiotem.
  • Ijoba rozdział 32 werset 7 („Myślałem: Niech dni przemówią, a mnogość lat niech uczy mądrości!”): to nie dni mówią i nie mnogość lat uczy mądrości, lecz ci, którzy je przeżyli. Także i tutaj występuje forma metonimii dotycząca relacji z podmiotem.

Przypadki te, tylko niektóre z wielu, potwierdzają zastosowanie figury metonimii.
Poprzednia strona
Następna strona