Jej figury retoryczne: pytanie retoryczne i wykrzyknik
Posłuchaj lub pobierz mp3:
Następną figurą biblijną, jaką zbadamy, jest pytanie retoryczne, które polega na zadaniu pytania nie w celu uzyskania informacji, lecz podkreślenia jakiegoś stwierdzenia lub przekonania.
Święty Paweł często używa tej figury w sporach, np.: „(7) Czy ktoś kiedykolwiek pełni służbę żołnierską na własny koszt? Czy ktoś uprawia winnicę, a nie spożywa jej owocu? Albo czy ktoś pasie stado, a nie spożywa mleka stada?” (1 Koryntów rozdział 9 werset 7)? Tymi pytaniami św. Paweł nie chce uzyskać informacji, lecz stwierdza fakty mocniej niż przy użyciu zwykłych twierdzeń.
Kilka dodatkowych ilustracji pełniej rozjaśni tę myśl: „(3) Bo co z tego, że niektórzy nie uwierzyli? Czyż niewierność ich zniweczy wierność Bożą? (5) Ale jeśli nasza niesprawiedliwość uwydatnia Bożą sprawiedliwość, to co powiemy? A może Bóg – mówiąc po ludzku – gniewa się niesłusznie? (6) Ależ nie! Bo w takim razie, jak Bóg mógłby w ogóle sądzić świat?” (Rzymian rozdział 3 wersety 3 oraz 5 i 6) „Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? (…)” (Rzymian rozdział 3 werset 31).
Charakterystyczną cechą tej figury jest to, że jeśli stwierdzamy daną rzecz, czynimy to przez pytanie zaprzeczone, a kiedy chcemy czemuś zaprzeczyć, posługujemy się pytaniem bez przeczenia, np. „(1) Czy nie jestem wolny? Czy nie jestem apostołem? Czy nie widziałem Jezusa, Pana naszego? Czy wy nie jesteście dziełem moim w Panu? (4) Czy nie wolno nam jeść i pić? (5) Czy nie wolno nam zabierać z sobą żony chrześcijanki, jak czynią pozostali apostołowie i bracia Pańscy, i Kefas [apostoł Piotr]?” (1 Koryntów rozdział 9 wersety 1 oraz 4 i 5). Powyższe pytania retoryczne stwierdzają coś za pomocą przeczenia, natomiast następujące pytania retoryczne przeczą czemuś bez użycia przeczenia: „Czy będziemy pobudzali Pana do zazdrości? Czy jesteśmy od Niego silniejsi?” (1 Koryntów rozdział 10 werset 22).
Wykrzyknik to figura biblijna w dużym stopniu spokrewniona z pytaniem retorycznym, gdyż mocniej wyraża daną myśl niż zwykłe twierdzenie, ponieważ jest nad wyraz dobrze przystosowana do wyrażania zaskoczenia lub emocji. Zauważmy: „Ach! Jakże sczerniało złoto, zmieniło się złoto najczystsze! (…)” (Treny Jeremiaszowe rozdział 4 werset 1) „(33) O głębokości bogactw, mądrości i wiedzy Boga! Jakże niezbadane są Jego wyroki i nie do wyśledzenia Jego drogi!” (Rzymian rozdział 11 werset 33) (na marginesie – następne dwa wersety zaraz po tym, to kolejne przykłady przeczeń przy użyciu twierdzących pytań retorycznych: „(34) Kto bowiem poznał myśl Pana, albo kto był Jego doradcą? (35) Lub kto Go pierwszy obdarował, aby nawzajem otrzymać odpłatę?”).