Biblijna poezja hebrajska
Posłuchaj lub pobierz mp3:
Stary Testament bogaty jest w poezję. Jednak poezja hebrajska jest całkowicie odmienna od współczesnej poezji europejskiej czy amerykańskiej, która polega na stosowaniu rymów oraz pewnego rodzaju poetyckich środków artystycznego wyrazu. Rytm dźwięku jest podstawą poezji europejskiej i amerykańskiej, natomiast u źródła poezji hebrajskiej tkwi rytm myśli. W swej istocie poezja hebrajska opiera się więc na piękniejszej podstawie niż poezja niebiblijna. Pod względem złożoności budowy i głębi oryginalności poezja hebrajska znacznie wyprzedza poezję narodów chrześcijaństwa. Rytm myśli sprawia, że dusza poezji hebrajskiej składa się z równoległych myśli w formie porównań lub kontrastów. W przypadku paraleli porównawczych, zwykle zwanych paralelizmami, ta sama myśl powtórzona jest innymi słowami albo wyrażone są bardzo podobne myśli.
Jako pierwszy przykład paralelizmu porównawczego możemy zaproponować Psalm 25 werset 9:
- (Biblia Paulistów) „Pokornych prowadzi ku sprawiedliwości, pokornym wskazuje drogę”
- (Biblia Gdańska) „Poprowadzi cichych w sądzie, a nauczy pokornych drogi swojej”
- (Biblia Tysiąclecia) „Rządzi pokornymi w sprawiedliwości, ubogich wiedzie swą drogą”
Drugi przykład to Izajasza rozdział 62 werset 1:
- (Biblia Gdańska) „Dla Syjonu milczeć nie będę, a dla Jeruzalemu nie uspokoję się (…)”.
- (Biblia Tysiąclecia) „Przez wzgląd na Syjon nie umilknę, przez wzgląd na Jerozolimę nie spocznę (…)”
- (Biblia Warszawska) „Ze względu na Syjon nie będę milczał i ze względu na Jeruzalem nie spocznę (…)”
I trzeci przykład to Psalm 2 werset 1:
- (Biblia Tysiąclecia) „Dlaczego narody się buntują, czemu ludy knują daremne zamysły?”
- (Biblia Poznańska) „Czemuż to narody wszczynają niepokój, a ludy knują daremne zamysły?”
- (Biblia Gdańska) „Dlaczego się poganie buntują, a narody przemyślają próżne rzeczy?”
Jednym z przykładów paralelizmu kontrastowego są Przypowieści Salomonowe rozdział 10 werset 1:
- (Biblia Paulistów) „Mądry syn jest radością ojca, ale głupi syn jest zgryzotą matki”
- (Biblia Gdańska) „Syn mądry rozwesela ojca; ale syn głupi smutkiem jest matki swojej”.
- (Biblia Tysiąclecia) „Mądry syn jest radością ojca, zmartwieniem dla matki – syn niemądry”
Psalmy zawierają zwykle paralelizmy porównawcze, a Przypowieści – kontrastowe. Często jednak występuje sytuacja odwrotna, na przykład w Psalmie 37 i Przypowieściach Salomonowych w rozdziałach 1-3.
Przykłady te to tylko ogólne zasady dotyczące form wyrazu stosowanych w poezji hebrajskiej. Występują w niej drobne szczegóły, które budowę wierszy hebrajskich czynią o wiele trudniejszą od najbardziej skomplikowanych form poezji występującej wśród narodów chrześcijaństwa, pogańskich Greków czy Rzymian. Szczegółowy ich opis byłby zdecydowanie zbyt skomplikowany dla naszych celów. Dlatego tylko krótko podamy ich niektóre aspekty bez dalszego opisu. Szczegóły z licznymi ich przykładami można znaleźć w rozmaitych opracowaniach, w tym na przykład we wspomnianej wcześniej „Biblii współczesnego czytelnika”, dr. Moultona, na stronach 1517-1542.
(Dla znających język angielski jest ona dostępna pod następującymi linkami:
- http://bibles.wikidot.com/moulton – opisy katalogowe, zdjęcia okładek i krótki opis zawartości
- https://archive.org/details/modernreadersbi00moulgoog – link do pełnej treści 1 tomu tego dzieła)
Niektóre z tych aspektów są następujące: paralelizmy synonimiczne, dopełniające i kontrastowe, zróżnicowanie trzech rodzajów rytmu metrycznego – fragmentu, dwuwiersza i strofy – strofy, powtórzenie, zgrubienia, zdrobnienia, wstępy, zakończenia, wprowadzenia, refreny, struktura antystroficzna – zmiana, przeplatanie, inwersja (lub introwersja) – wahadłowy rytm pojedynczy, podwójny i potrójny, kompozycja ramowa, pauza, zawieszenie, sonet liczbowy, paralelizmy przemienne, powtórzenia, powtórzenie antystroficzne oraz zmiana rosnąca. Są też wszelkiego rodzaju kombinacje większości z nich. Żadna inna poezja na świecie nie przejawia tak cudownych i zróżnicowanych form poetyckich. Temu wszystkiemu towarzyszy rytm dźwięku, który w większości poezji hebrajskiej występuje razem z rytmem myśli. Jeśli chodzi o rodzaje poetyckiej kompozycji, hebrajski zna je wszystkie.