Psalmy, pieśni, ballady i poezja dydaktyczna
Posłuchaj lub pobierz mp3:
Psalmy, które zawierają kilka pieśni Mojżesza, nie są jedynym przykładem liryki biblijnej. Poza kilkoma rozrzuconymi wersetami, pierwszymi przykładami takiej liryki są błogosławieństwa Jakuba dla 12 pokoleń (1 Mojżeszowa rozdział 49) oraz pieśni wybawienia Mojżesza i Miriam przy Morzu Czerwonym, które możemy znaleźć w 2 Mojżeszowej rozdziale 15. W czasie ich śpiewania mężczyźni i kobiety tańczyli przy wtórze chórów, zgodnie z muzyką i słowami. Naprawdę bardzo znane są wiersze liryczne Mojżesza, zapisane w 5 Mojżeszowej rozdziałach 32 i 33. Wśród ksiąg historycznych tu i ówdzie wplecione są urywki pieśni i dwuwierszy.
Pieśń Debory z pewnością jest pięknym przykładem liryki, w którym pojawia się wiele elementów kompozycyjnych poezji hebrajskiej, o których mówiliśmy wyżej. Była to pieśń wojenna o niezrównanym pięknie, wzniosłości i sile, mająca na celu rozpalenie entuzjazmem wątłych promieni patriotyzmu deptanego i uciskanego narodu, sprowadzonego do poddaństwa, co często zdarzało się Izraelowi w okresie sędziów. Tu i ówdzie znajdujemy w Biblii krótkie ballady wojenne. Pieśń Anny jest lirycznym poematem o majestatycznym temacie i rozbudowanym wykonaniu.
W księgach Samuela i Kronik tu i ówdzie nieoczekiwanie pojawia się Dawid ze swoją cudowną liryką, nie wspominając o jego roli w Psalmach, z których 90 jest wyraźnie przypisywanych jemu, a do pozostałych prawdopodobnie skomponował on muzykę. Inni, jak Salomon, Asaf, Heman, Etan, Mojżesz oraz nieznany, będący w niewoli autor Psalmu 137, razem z Dawidem, pod Boskim kierownictwem, dostarczają nam pięknej, wzniosłej i pełnej mocy liryki zawartej w Psalmach. Ezechiel i Izajasz dają nam piękne Psalmy jako pobożną lirykę.
Nawet Nowy Testament, w którym elementy poetyckie stoją wyraźnie na drugim planie, zawiera kilka wspaniałych poematów lirycznych, np. ody Zachariasza i Marii. Zwiastowanie Marii ubrane jest w formę poetycką, tak samo jak anielski chór: „Chwała na wysokościach Bogu, na ziemi pokój, w ludziach dobra wola”. Nawet krytycy wrogo nastawieni do Biblii lirykę hebrajską stawiają przed liryką znaną w jakiejkolwiek innej literaturze.
W Biblii licznie występuje jeszcze inna forma poezji – dydaktyczna, pouczająca. Pojawia się ona w tych częściach Biblii, które znane są jako księgi mądrości: w Przypowieściach i u Kaznodziei. Także księga Ijoba zawiera w sobie poetyckie elementy mądrości. Takie księgi przedstawiają filozofię Izraela, która okazuje się być filozofią niezwykłej praktyczności. W przeciwieństwie do niepraktycznych, teoretycznych i niezrozumiałych filozofii pogańskich Indii i Grecji oraz narodów nominalnych chrześcijan, filozofia Hebrajczyków była nad wyraz praktyczna.
Hebrajczycy posiadają nawet nienatchnioną literaturę mądrości w poezji dydaktycznej, co można zauważyć w dwóch księgach apokryficznych Kaznodziei oraz w tak zwanej Mądrości Salomona, z których żadna nie istnieje obecnie w hebrajskim. Chociaż nie dorównują one wzniosłości natchnionej poezji dydaktycznej Salomona, są pięknym przykładem poezji mądrości, daleko prześcigając wszystko to, co prezentuje sobą dydaktyczna poezja innych narodów.
Krótkie, niekiedy niepowiązane przypowieści Salomona i innych, zamieszczone w księdze Przypowieści, są nie tylko cudownymi utworami poetyckimi, skonstruowanymi zgodnie z hebrajskimi wzorami i formami poezji, lecz stanowią najwspanialszą filozofię postępowania człowieka wobec Boga i bliźniego, jaka istnieje. Kto zaprzeczy, że Kaznodzieja w poetyckim stylu przedstawia problem ludzkiej egzystencji w warunkach klątwy, problem, który nęka umysły różnych grup mniej lub bardziej sceptycznych i świeckich myślicieli, a także umysły wierzących i religijnych ludzi? Kto o zrównoważonym umyśle nie zgodzi się z ostatecznym rozwiązaniem zagadki ludzkiego istnienia w warunkach klątwy, jakie nasuwało się na umysł najmądrzejszych Hebrajczyków, biorąc pod uwagę fakt, że pełne rozwiązanie stało się możliwe dopiero za czasów Jezusa i Apostołów? Rozmieszczenie materiałów, w miarę jak stopniowo przedstawiany jest punkt widzenia tak różnorodnych poglądów i wierzeń, a także piękny poetycki zmysł przenikający wyrażane myśli i formy dowodzą, że poemat ten jest dziełem największego geniuszu, jakim był Salomon.