Jej figury retoryczne: porównania i metafory
Posłuchaj lub pobierz mp3:
Oto główne figury retoryczne języka biblijnego, na temat których pragniemy podać kilka uwag wraz z przykładami: porównanie, metafora, przypowieść, typ, alegoria, wizja, antyteza, epigramat, metonimia, synekdocha, pytanie retoryczne, wykrzyknik, apostrofa, personifikacja, hiperbola, ironia, klimaks [znany także jako stopniowanie, lub gradacja rosnąca], antyklimaks [gradacja opadająca], zagadka i apodioksis. Nasze wyjaśnienia z konieczności będą musiały być krótkie, a przykłady nieliczne.
Porównanie polega na zestawieniu jednej rzeczy z drugą. Oto kilka przykładów używania przez Biblię tej figury retorycznej:
- „Kropić będzie jak deszcz nauka moja, popłynie jak rosa mowa moja, jak drobny deszcz na zioła, a jak krople na trawę” (5 Mojżeszowa rozdział 32 werset 2).
- „Jak ma litość ojciec nad dziećmi, tak ma litość Pan nad tymi, którzy się Go boją” (Psalm 103 werset 13).
- „Wy zaś bądźcie podobni do ludzi oczekujących swego pana, który ma wrócić z wesela, aby zaraz mu otworzyć, gdy przyjdzie i zapuka” (ewangelia Łukasza rozdział 12 werset 36).
Porównania Biblii są liczne i piękne. Poeta Charles Edwin Markham, porównując i kontrastując używanie figur przez Jezusa z Szekspirem, który powszechnie uważany jest za największego z poetów wśród ludzi, oddaje palmę pierwszeństwa Jezusowi, a jako ilustrację niedoścignionej grupy porównań Jezusa między innymi cytuje Jego słowa do Dwunastu: „Oto posyłam was jak owce między wilki; bądźcie zatem mądrzy jak węże i niewinni jak gołębice” (ewangelia Mateusza rozdział 10 werset 16).
W metaforze podobieństwo jednej rzeczy jest bardziej bezpośrednie niż w porównaniu; ściśle mówiąc, bezpośrednio zastępuje ona jedną rzecz drugą. Oto niektóre biblijne przykłady metafory:
- Jezus podkreśla przebiegłość Heroda następującymi słowami: „Idźcie, a powiedzcie temu lisowi: Oto wyganiam diabły i uzdrawiam dziś i jutro, a trzeciego dnia będę udoskonalony” (ewangelia Łukasza rozdział 13 werset 32).
- Raz jeszcze Jezus: „Jam jest on winny krzew prawdziwy, a Ojciec mój jest winiarzem. Każdą gałąź, która we mnie owocu nie przynosi, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby obfitszy owoc przynosiła (…) wy jesteście gałęziami; kto mieszka we mnie, a ja w nim, ten przynosi wiele owoców; (…) jeśli ktoś nie mieszka we mnie, precz wyrzucony będzie jak gałąź i uschnie; i zbiorą je i na ogień wrzucą i spłonie” (ewangelia Jana rozdział 15 wersety 1-6).
- W Pieśni nad Pieśniami rozdziale 2 wersecie 1 zaręczona niewiasta mówi: „Jestem narcyzem Saronu, lilią dolin”.
Jest to jedynie kilka spośród prawdopodobnie około 500000 metafor Biblii, która dosłownie obfituje w nie. Jednym z dobrych przykładów ich mnogości jest np. Psalm 91 wersety 1-13: „(1) Kto przebywa pod osłoną Najwyższego i w cieniu Wszechmocnego spoczywa, (2) mówi do Pana: Ucieczko moja i twierdzo, mój Boże, któremu ufam. (3) Bo On sam cię wyzwoli z sideł myśliwego i od zgubnego słowa. (4) Okryje cię swymi piórami i schronisz się pod Jego skrzydła; Jego wierność – to puklerz i tarcza. (5) W nocy nie ulękniesz się strachu ani za dnia – strzały, co leci, (6) ani zarazy, co nadchodzi w mroku, ni moru, co niszczy w południe. (7) Choć tysiąc padnie u twego boku, a dziesięć tysięcy po twojej prawicy, ciebie to nie spotka. (8) Ty ujrzysz na własne oczy, będziesz widział odpłatę daną grzesznikom. (9) Albowiem Pan jest twoją ucieczką, za obrońcę wziąłeś sobie Najwyższego. (10) Niedola nie przystąpi do ciebie, a plaga się nie przybliży do twego namiotu, (11) bo swoim aniołom nakazał w twej sprawie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach. (12) Na rękach będą cię nosili, abyś nie uraził swej stopy o kamień. (13) Będziesz stąpał po wężach i żmijach, a lwa i smoka będziesz mógł podeptać.”