Przypatrzmy się teraz ogólnemu charakterowi proroków Biblii oraz ich świadectw. Znamiennym faktem jest, iż prorocy, z nielicznymi wyjątkami, nie pochodzili z klasy kapłańskiej, a także, że proroctwa ich powszechnie budziły odrazę zarówno zdegenerowanego i oportunistycznego kapłaństwa, jak i narodu skłonnego do bałwochwalstwa. Istotą ich posłannictwa od Boga do ludu było zazwyczaj strofowanie za grzech powiązane z ostrzeżeniem o nadchodzących karach i przeplatane od czasu do czasu obietnicami przyszłych błogosławieństw, jakie miały nastąpić po ich oczyszczeniu z grzechu i powróceniu do Pańskiej łaski.

Czy bycie prorokiem było korzystne z ludzkiego punktu widzenia? Doświadczenia proroków w większości były nie do pozazdroszczenia, bowiem urągano im, wielu z nich uwięziono i skazano na okrutną śmierć, na przykład:

• 1 Królewska rozdział 18 wersety 4, 10, 17 i 18: „(4) Kiedy bowiem Izebel mordowała proroków PANA, Obadiasz stu z nich uratował. Ukrył ich po pięćdziesięciu w jaskiniach, dostarczając im żywność i wodę. (…) (10) Przysięgam na PANA, twego Boga, nie ma takiego narodu ani królestwa, w którym pan mój nie kazałby cię szukać. A gdy mu odpowiadano: «Nie ma go tutaj», kazał takiemu królestwu czy narodowi przysięgać, że nie można ciebie znaleźć. (…) (17) Kiedy Achab zobaczył Eliasza, zawołał do niego: „To ty jesteś tym wichrzycielem w Izraelu!”. (18) „To nie ja sieję zamęt w Izraelu – odparł – ale ty i ród twego ojca, bo porzuciliście przykazania PANA i zaczęliście oddawać cześć Baalom”;
• 1 Królewska rozdział 19 werset 10: „Żarliwie obstawałem przy PANU, Bogu Zastępów — odpowiedział — dlatego, że Izraelici porzucili przymierze z Tobą. Poburzyli Twoje ołtarze, wybili mieczem Twoich proroków i zostałem ja sam, ale mnie także chcą pozbawić życia”;
• Jeremiasza rozdział 38 werset 6: „Książęta pojmali zatem Jeremiasza i wrzucili go do cysterny Malkiasza, syna królewskiego, znajdującej się na dziedzińcu wartowni. Na dno spuścili Jeremiasza na linach. W cysternie wprawdzie nie było wody, ale zalegało ją błoto. I Jeremiasz ugrzązł w tym błocie”;
• Hebrajczyków rozdział 11 wersety od 32 do 38: „(32) I co mam jeszcze powiedzieć? Zabrakłoby mi czasu na opowiadanie o Gedeonie, Baraku, Samsonie, Jeftem, Dawidzie, Samuelu i o prorokach. (33) Dzięki wierze pokonali oni królestwa, zaprowadzili sprawiedliwość, doczekali spełnienia obietnic, zamknęli paszcze lwom, (34) zgasili moc ognia, uniknęli ostrza miecza, wydźwignęli się z niemocy, stali się mężni na wojnie, zmusili do odwrotu obce wojska. (35) Kobiety otrzymały swoich zmarłych przez wskrzeszenie. Inni natomiast zostali zamęczeni, nie przyjąwszy uwolnienia, aby dostąpić lepszego zmartwychwstania. (36) Drudzy z kolei doznali zniewag i biczowania, zakuwano ich w kajdany i więziono. (37) Byli kamienowani, przerzynani piłą, zabijani mieczem, błąkali się w owczych i kozich skórach, pozbawieni wszystkiego, uciskani, poniewierani. (38) Ci, których świat nie był godzien, tułali się po pustyniach i górach, po jaskiniach i rozpadlinach ziemi”.

Bywało, że upłynęło wiele lat po ich śmierci, zanim uznano ich za Bożych proroków. Mówimy tu o proroczych pisarzach, których wypowiedzi zawierają twierdzenie, że są bezpośrednio natchnione przez Jahwe.

W związku z tym warto pamiętać, że w nadaniu Zakonu Izraelowi nie uczestniczyli kapłani. Dał go Bóg ludowi przez Mojżesza:

• 2 Mojżeszowa rozdział 19 wersety od 17 do 25: „(17) Mojżesz zaś wyprowadził wszystkich z obozu na spotkanie z Bogiem. Stanęli u stóp góry. (18) Góra Synaj cała spowita była dymem, gdyż PAN zstąpił na nią w ogniu. Dym buchał z niej jak z pieca, a góra drżała jakby ze strachu. (19) Dźwięk rogu rozbrzmiewał coraz donośniej, Mojżesz zaś rozmawiał z Bogiem, a Bóg odpowiadał mu grzmiącym głosem. (20) PAN zstąpił na szczyt góry Synaj i wezwał tam również Mojżesza. Gdy Mojżesz tam wszedł, (21) PAN rzekł do niego: „Zejdź i upomnij lud, aby nie łamali zakazu, chcąc wejść na górę do PANA, by Go zobaczyć. W przeciwnym razie wielu z nich zginie. (22) Nawet kapłani, którzy przystępują do PANA, mają się uświęcić przez rytuał oczyszczenia, aby PAN również ich nie poraził”. (23) Mojżesz odpowiedział PANU: „Ludowi nie wolno wchodzić na górę Synaj, gdyż Ty sam ostrzegłeś nas, mówiąc: «Zakreśl granicę wokół góry i wyróżnij ją jako świętą»”. (24) PAN jednak nalegał: „Masz natychmiast zejść! Potem wejdziesz razem z Aaronem. Kapłani zaś oraz lud niech nie łamią zakazu, chcąc wstąpić ku PANU. W przeciwnym razie ich porażę”. (25) Mojżesz więc zszedł do ludu i go ostrzegł”;
• 5 Mojżeszowa rozdział 5 wersety od 1 do 5: „(1) Mojżesz zwołał całego Izraela i powiedział: Słuchaj, Izraelu, ustaw i praw, które Ja dziś ogłaszam w twojej obecności. Nauczcie się ich i dopilnujcie, aby je stosować. (2) PAN, nasz Bóg, zawarł z nami przymierze na Horebie. (3) Zawarł je nie z naszymi ojcami. PAN zawarł to przymierze z nami — z nami wszystkimi, którzy tu dziś jesteśmy żywi. (4) PAN rozmawiał też z wami twarzą w twarz, na górze, przemawiał spośród płomieni. (5) Ja w tym czasie stałem pomiędzy PANEM a wami, by obwieszczać wam Słowo PANA, gdyż baliście się ognia i nie wstąpiliście na górę”.

Ponadto każdy Izraelita był zobowiązany do strofowania tych, którzy naruszyliby Zakon (3 Mojżeszowa rozdział 19 werset 17: „Nie będziesz chował w sercu swoim nienawiści do brata swego. Będziesz gorliwie upominał bliźniego swego, abyś nie ponosił za niego grzechu”). A zatem wszyscy byli upoważnieni do nauczania i napominania. Ponieważ jednak większość była, jak to się też dzieje w naszych czasach, zaabsorbowana troską o byt i stała się obojętna i bezbożna, tylko stosunkowo niewielu zastosowało się do wymagań, by strofować grzech i nawoływać do pobożności, a tych określano mianem “proroków” zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie.