Plejada uczonych, jakich Kościół luterański zgromadził na swych uniwersytetach i w kościołach w celu stosowania i obrony swej szafarskiej prawdy – usprawiedliwienia przez wiarę – jest przynajmniej taka sama jak w każdym innym Kościele. Wątpimy nawet, czy w szeregach jakiejkolwiek innej denominacji, wśród stosujących i broniących swej odnośnej prawdy szafarskiej, można znaleźć równych Chemnitzowi, Gerhardowi i Calovowi, trzem najzdolniejszym wodzom z utracjuszy koron Kościoła luterańskiego – oraz Filipowi Melanchtonowi – specjalnemu pomocnikowi Lutra, członkowi Maluczkiego Stadka.

Filip Melanchton – urodził się 16 lutego 1497 roku, w miejscowości Bretten, która znajduje się na terenie dzisiejszej Badenii, a zmarł 19 kwietnia 1560 roku w Wittenberdze. Rozpoczął studia (z języków klasycznych [w tym hebrajskiego] oraz literatury antycznej – w Heidelbergu i Tybindze) już w wieku 12 lat. Zetknął się tam z filozofią nominalizmu, której wkrótce stał się zwolennikiem, oraz czytał po grecku dzieła Arystotelesa. Teologia zaś niekoniecznie go interesowała. W 1514 roku rozpoczął pracę jako wykładowca na uniwersytecie w Tybindze, a od 1518 roku za wstawiennictwem znanego hebraisty Jana Reuchlina, został powołany na katedrę języka greckiego Uniwersytetu w Wittenberdze, którego później został rektorem (z niewielkimi przerwami, aż do śmierci, był z tym miastem cały czas związany).

Jego pierwszym znaczącym dziełem była gramatyka grecka, którą napisał właśnie w 1518 roku (miał wtedy 21 lat). Oprócz studiowania języków, Melanchton kontynuował swoje studia w zakresie teologii i w roku 1519 zdobył tytuł Baccalaureus biblicus (co wiązało się m.in. z obowiązkiem wykładania biblistyki na podstawie tekstu Wulgaty). Jego szczególnym zakresem zainteresowania była analiza Listu do Rzymian apostoła Pawła (który także wywarł tak znaczący wpływ na teologię Lutra). W późniejszym życiu zajmował się głównie etyką, moralnością, prawem i usprawiedliwieniem. Wraz z Lutrem (do którego przekonał się z uwagi na jego polemikę z dr. Eckiem – najzdolniejszym polemistą Rzymu tamtych czasów) zorganizował kapłaństwo Kościoła luterańskiego i jego pierwsze credo wyznaniowe.

Był on doskonałym uzupełnieniem Lutra, jego specjalnym towarzyszem i pomocnikiem – Melanchton był tak delikatny, jak Luter surowy; tak naukowy, jak Luter popularny i tak nieśmiały, jak Luter odważny.

Marcin Chemnitz – urodził się 9 listopada 1522 roku w Treuenbrietzen, a zmarł 8 kwietnia 1586 roku w Brunszwiku. Nie był specjalnie utalentowanym kaznodzieją, wyróżniał się natomiast na polu systematyki, umacniania teologii luterańskiej (zajmował stanowisko pośrednie pomiędzy radykalnymi stronnictwami, i pragnął formułować użyteczne i niekwestionowane prawdy) i polemiki – brał udział we wszystkich ważniejszych sporach teologicznych swoich czasów. Luteranie mówią o Chemnitzie: „Gdyby nie przyszedł Marcin [Chemnitz], Marcin [Luter] nie ostałby się”. Zostało to powiedziane przede wszystkim z uwagi na wielkie dzieło Chemnitza, „Zbadanie synodu w Trydencie”, najlepsze antykatolickie dzieło całego protestantyzmu, napisane jako powstrzymanie kontrreformacyjnego ruchu prowadzonego przez jezuitów. Bellarmine, najzdolniejszy z antyprotestanckich pisarzy Rzymu, odpowiadając na ogół argumentów protestantów, największe i najlepsze swoje wysiłki skierował na obalenie tego dzieła Chemnitza, i zawiódł. (Na marginesie – na podstawie małego obrazu Wieku Ewangelii [o którym powiemy sobie w jakiejś przyszłej serii] wnioskujemy, że Chemnitz prawdopodobnie był członkiem Maluczkiego Stadka aż do wydania wyżej wspomnianego dzieła. Później bowiem poświęcił swe wysiłki na budowanie sekty wśród kontrowersji, które doprowadziły do przygotowania „Formuły Zgody”, ostatniego z ogólnych wyznań wiary Kościoła luterańskiego, głównie dzieła Chemnitza. Wydaje się, że to właśnie w związku z tą działalnością stracił swą koronę).

Johann Gerhard – urodził się 17 października 1582 roku w Quedlinburgu, a zmarł 17 sierpnia 1637 roku w Jenie). Był on najzdolniejszym ze wszystkich luterańskich dogmatyków i prawdopodobnie najzdolniejszym dogmatykiem całego chrześcijaństwa. Największą sławę przyniosły mu dwa dzieła – „Confessio catholica” (apologia ewangelickich wyznań wiary), oraz „Loci theologici” (dziewięciotomowy podręcznik teologii z kompletną dogmatyką ewangelicką).

Abraham Calov – urodził się 16 kwietnia 1612 roku w Morągu, a zmarł 25 lutego 1686 roku w Wittenberdze. W teologii luterańskiej jako jeden z pierwszych wprowadził metodologię analityczną. W latach 1650-1686 był profesorem teologii na uniwersytecie w Wittenberdze, i był bardzo płodnym pisarzem. Chemnitz pisał przed Bellarminem, a Gerhard po nim. Gdy Gerhard skończył z argumentami Bellarmina, znalazły się one na śmietniku. Chociaż Chemnitz był płodnym pisarzem nie napisał tak wiele jak Gerhard, natomiast Calov pisał jeszcze więcej niż Gerhard. P.S.L. Johnson napisał o nim: „Wydaje się, że Calov nie mógł spokojnie wytrzymać roku bez napisania i wydania książki w formacie kwarto [format nieco podobny do A4, choć trochę szerszy] przynajmniej o tysiącu stron!”

Oprócz nich można by podać wielu innych, ponieważ powszechnie uważa się, że Kościół luterański jest Kościołem teologów. Ci wodzowie z Wielkiej Kompanii przygotowali klasyki na temat usprawiedliwienia przez wiarę, ponieważ było ono ich ulubioną, najważniejszą dla nich doktryną. Traktat Gerharda na ten temat w jego głównym dziele, „Loci theologici” (Tematy teologiczne), zajmuje około 500 stron formatu kwarto (nieco więcej niż A4), dość małą czcionką. Stosowanie i potwierdzanie przez niego tej doktryny oraz obalanie zarzutów jest nad wyraz gruntowne, ostateczne i pełne. Teologowie katoliccy, którzy usiłowali walczyć z tym dziełem, przekonali się, że próbują ugryźć coś twardszego niż diament.