Po kilku ogólnych uwagach na temat wyższych pierwszorzędnych cech Boskiego charakteru omówimy teraz kolejno każdą z nich, rozpoczynając od mądrości.

Mądrość można zdefiniować jako ufne i pełne nadziei używanie prawdziwej wiedzy w planowaniu praktycznych rzeczy w harmonii z mocą, sprawiedliwością i miłością.

Jak można zauważyć, definicja ta stwierdza o mądrości wiele rzeczy. Pokazuje przede wszystkim, jakie są elementy składowe mądrości – wiara, nadzieja i wiedza (2 Piotra rozdział 1 werset 5-ty). Po drugie, podkreśla działanie mądrości – planowanie praktycznych rzeczy. Po trzecie, rysuje zakres działania mądrości – rzeczy harmonijne z mocą, sprawiedliwością i miłością. Każdy z tych zarysów mądrości zasługuje na naszą uwagę. Wśród jej składników – wiary, nadziei i wiedzy – podstawowym jest wiedza. Lecz wiedza jako podstawa mądrości nie jest każdym rodzajem wiedzy. Grzeszna i błędna wiedza nie jest podstawą mądrości. Jest podstawą jej przeciwieństwa – głupoty. Jeśli taka wiedza jest ufnie i z nadzieją używana, mamy do czynienia nie z mądrością, lecz z przebiegłością. Tak więc podstawą mądrości jest prawdziwa wiedza – prawda.

To właśnie dlatego Pismo Święte tak często mówi jednocześnie o mądrości i prawdziwej wiedzy, a nierzadko używa ich synonimicznie, mając na myśli wąskie znaczenie mądrości. Niektóre przykłady takiego właśnie zastosowania (na marginesie przypominamy, że w poezji hebrajskiej zamiast rymu słów występuje rym myśli: dusza poezji hebrajskiej składa się z równoległych myśli w formie porównań lub kontrastów. W przypadku paraleli porównawczych, ta sama myśl powtórzona jest innymi słowami albo wyrażone są bardzo podobne myśli, natomiast w przypadku paraleli kontrastowych – jedna myśl stanowi możliwie jak największą odwrotność, przeciwieństwo drugiej):

• Przypowieści Salomonowe rozdział 8 wersety od 1 do 11: „(1) Słuchaj! Mądrość tak woła, rozum tak się odzywa. (2) Na szczytach wzgórz, przy drodze, na rozstaju dróg usadowiła się. (3) Obok bram u wylotu miasta, u wejścia do przedsionków głośno woła: (4) Na was, mężowie, wołam, mój głos zwraca się do synów ludzkich. (5) Uczcie się roztropności, prostaczkowie, a wy, głupcy, nabierzcie rozumu! (6) Słuchajcie, bo o rzeczach szlachetnych mówię, a prawe jest to, co wypowiadają moje wargi. (7) Tak, moje usta mówią prawdę, a niegodziwość jest ohydą dla moich warg. (8) Sprawiedliwe są wszystkie słowa moich ust, nie ma w nich nic krętego i przewrotnego. (9) Wszystkie są proste dla rozumnego i prawe dla tych, którzy zdobyli wiedzę. (10) Przyjmijcie moją przestrogę raczej niż srebro i poznanie raczej niż wyborne złoto! (11) Mądrość bowiem jest cenniejsza niż korale, i żadne klejnoty jej nie dorównają”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 1 wersety 5 i 7: „(5) Niech słucha ich mądry i pomnaża swą wiedzę, a pojętny nabywa biegłości. (6) One pozwalają rozumieć język przysłów i przypowieści, wypowiedzi mędrców i ich zagadki. (7) Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy, ale głupcy gardzą mądrością i nauką.”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 22 werset 17: „Nadstaw uszu i słuchaj słów mędrców, a swoje serce skłoń do mojej wiedzy”

dla zainteresowanych – więcej przykładów wskażemy na końcu tej części.

Wszystkie swe plany Bóg wyprowadza z harmonii i w harmonii z prawdziwą wiedzą – prawdą. Wskazuje to także na zasadność wiary i nadziei jako elementów mądrości działających względem takiej wiedzy. Wiara może oczywiście opierać się na niej, a nadzieja zgodnie z nią pragnąć i spodziewać się. Planując praktyczne rzeczy, wiara niezawodnie ufnie może używać takiej wiedzy z nadzieją, a zarówno wiara, jak i nadzieja mogą współdziałać z nią w planowaniu rzeczy zgodnych z mocą, sprawiedliwością i miłością. Tak działa Boska mądrość. Ufnie i z nadzieją używa On Swej wiedzy – prawdy – w każdym planie, jaki tworzy, sprawiając, że plany takie służą praktycznym celom w harmonii z mocą, sprawiedliwością i miłością.

Nigdy nie tworzy planu w oparciu o błędną lub grzeszną wiedzę, ponieważ Bóg nie mógłby pokładać w takim planie żadnej ufności ani nadziei. Żaden z Jego planów – produktów mądrości – nigdy nie popada w konflikt z mocą, sprawiedliwością czy miłością (co będzie jaśniej widoczne po ich szczegółowej analizie w kolejnych odcinkach zarówno tej, jak i innych serii).

Na koniec dla chętnych: kilka obiecanych dodatkowych przykładów w których Pismo Święte mówi jednocześnie o mądrości i prawdziwej wiedzy, lub używa ich synonimicznie mając na myśli wąskie znaczenie mądrości:

• Hioba rozdział 12 wersety 12 i 13: „U starców tylko byłaby mądrość, a rozum u wiekiem podeszłych? (13) U Niego jest mądrość i potęga, On ma radę i rozum”
• Hioba rozdział 28 wersety od 12 do 28: „(12) Lecz gdzie można znaleźć mądrość? A gdzie jest siedziba rozumu? (13) Człowiek nie zna drogi do niej; nie można jej znaleźć w krainie żyjących. (14) Otchłań mówi: Nie ma jej we mnie, a morze powiada: U mnie też nie. (15) Nie można jej dostać za szczere złoto, ani nie można nabyć jej na wagę srebra. (16) Nie można za nią zapłacić złotem Ofiru ani drogocennym onyksem lub szafirem. (17) Nie dorówna jej ani złoto, ani szkło, nie można jej zamienić na kosztowności szczerozłote. (18) Perły i kryształy nie wchodzą przy niej w rachubę, bo większą wartość ma zdobycie mądrości niż perły. (19) Nie dorówna jej topaz etiopski, nawet na wagę szczerego złota nie idzie. (20) Skąd więc bierze się mądrość i gdzie jest miejsce rozumu? (21) Zakryta jest przed oczyma wszystkich żyjących i zatajona przed ptactwem niebieskim. (22) Otchłań i śmierć mówią: Słyszałyśmy wieść o niej na własne uszy. (23) Bóg wie o drodze do niej, tylko On zna jej siedzibę, (24) bo tylko On patrzy na krańce ziemi i widzi wszystko, co jest pod niebem. (25) Gdy nadawał wiatrowi wagę i mierzył pojemność wód, (26) gdy deszczowi wyznaczał prawo i szlak dla błyskawicy, (27) wtedy ją widział i zgłębił, ustalił i wypróbował, (28) i rzekł do człowieka: Oto bojaźń Pańska, ona jest mądrością, a unikanie złego rozumem.”
• Hioba rozdział 32 werset 9: „Nie zawsze sędziwi są mądrzy, a starcy rozumieją to, co prawe”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 2 wersety od 1 do 10: „(1) Synu mój, jeżeli przyjmiesz moje słowa i przechowasz w sobie moje przykazania, (2) nastawiając ucha swego na mądrość i skłaniając serce ku roztropności, (3) tak, jeżeli przyzywać będziesz rozumu i głos swój poddasz roztropności, (4) jeżeli jej będziesz pożądać jak srebra i szukać jej będziesz jak ukrytego skarbu, (5) zrozumiesz wówczas bojaźń Jahwe i dojdziesz do poznania Boga! (6) Jahwe bowiem udziela mądrości, z Jego ust [pochodzą] wiedza i zrozumienie! (7) On zachowuje swą pomoc dla prawych, On puklerzem dla tych, którzy postępują rzetelnie, (8) ochroną otacza ścieżki Prawa i czuwa nad drogą swoich wiernych. (9) Wówczas zrozumiesz sprawiedliwość i Prawo, uczciwość i wszelkie prawe postępowanie, (10) gdyż mądrość zawita do twego serca i wiedza stanie się upodobaniem twej duszy”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 3 wersety od 13 do 23: „(13) Szczęśliwy człowiek, który znalazł mądrość, i osiągnął roztropność! (14) Bo lepiej ją zdobyć niż pozyskać srebro, jej wartość przewyższa złoto. (15) Jest cenniejsza od rubinów i żaden z twych klejnotów jej nie dorówna. (16) W prawej ręce trzyma długie życie, w lewej bogactwo i sławę. (17) Jej drogi to rozkosz, wszystkie jej ścieżki zapewniają pokój. (18) Ona jest drzewem życia dla tych, którzy ją osiągnęli, szczęśliwy ten, kto przylgnął do niej! (19) PAN w swej mądrości utwierdził ziemię, w swej roztropności umocnił niebiosa. (20) Dzięki Jego wiedzy wytrysnęła woda spod ziemi, a obłoki spuściły rosę. (21) Synu mój, nie trać tych pouczeń sprzed oczu, zawsze staraj się być rozważny i przezorny, (22) a staną się one życiem twej duszy i ozdobą twojej szyi. (23) Wtedy będziesz szedł pewnie swoją drogą, nie potknie się twoja noga.”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 4 wersety od 4 do 13 i od 18 do 22: „(4) pouczał mnie i mówił do mnie: Niech się twoje serce mocno trzyma moich słów, przestrzegaj moich przykazań, a będziesz żył! (5) Nabywaj mądrości, nabywaj rozumu! Nie zapominaj słów moich ust i nie uchylaj się od nich! (6) Nie zaniechaj jej, a będzie cię strzegła, ukochaj ją, a zachowa cię! (7) Początek mądrości jest taki: nabywaj mądrości, i za wszystko, co masz, nabywaj rozumu! (8) Ceń ją sobie wysoko, a ona zapewni ci szacunek, obdarzy cię czcią, gdy ją otoczysz miłością. (9) Włoży na twoją głowę ozdobny wieniec, obdarzy cię wspaniałą koroną. (10) Słuchaj, synu mój, i przyjmij moje słowa, a będziesz żył długie lata. (11) Uczę cię drogi mądrości, wiodę cię torami prawości. (12) Gdy pójdziesz, twój krok nie będzie skrępowany, a gdy biec będziesz, nie potkniesz się. (13) Trzymaj się karności, nie ustawaj; zachowuj ją, gdyż ona jest twoim życiem! (18) Ale droga sprawiedliwych jest jak blask zorzy porannej, która coraz jaśniej świeci aż do białego dnia. (19) Droga bezbożnych jest jak ciemna noc; nie wiedzą, na czym mogą się potknąć. (20) Synu mój, zwróć uwagę na moje słowa; nakłoń ucha do moich mów! (21) Nie spuszczaj ich z oczu, zachowaj je w głębi serca, (22) bo są życiem dla tych, którzy je znajdują, i lekarstwem dla całego ich ciała”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 7 wersety od 2 do 4: „(2) Przestrzegaj moich przykazań, a żył będziesz, pilnuj mego pouczenia jak źrenicy oka. (3) Przywiąż je do palców, wypisz na tablicy swego serca. (4) Mów do mądrości: ‚Jesteś moją siostrą’. Umiejętność nazwij przyjaciółką”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 9 werset 10: „Początkiem mądrości jest bojaźń Pana, a poznanie Świętego – to rozum”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 14 werset 8: „Mądrość roztropnego to poznanie właściwej drogi, lecz głupota głupców zawodzi”
• Przypowieści Salomonowe rozdział 23 werset 23: „Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum”
• Dzieje Apostolskie rozdział 6 werset 10: „Lecz nie mogli sprostać mądrości i Duchowi, z którego natchnienia przemawiał”
• 1 Koryntów rozdział 2 wersety od 6 do 16: „(6) My tedy głosimy mądrość wśród doskonałych, lecz nie mądrość tego świata ani władców tego świata, którzy giną; (7) ale głosimy mądrość Bożą tajemną, zakrytą, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej, (8) której żaden z władców tego świata nie poznał, bo gdyby poznali, nie byliby Pana chwały ukrzyżowali. (9) Głosimy tedy, jak napisano: Czego oko nie widziało i ucho nie słyszało, i co do serca ludzkiego nie wstąpiło, to przygotował Bóg tym, którzy go miłują. (10) Albowiem nam objawił to Bóg przez Ducha; gdyż Duch bada wszystko, nawet głębokości Boże. (11) Bo któż z ludzi wie, kim jest człowiek, prócz ducha ludzkiego, który w nim jest? Tak samo kim jest Bóg, nikt nie poznał, tylko Duch Boży. (12) A myśmy otrzymali nie ducha świata, lecz Ducha, który jest z Boga, abyśmy wiedzieli, czym nas Bóg łaskawie obdarzył. (13) Głosimy to nie w uczonych słowach ludzkiej mądrości, lecz w słowach, których naucza Duch, przykładając do duchowych rzeczy duchową miarę. (14) Ale człowiek zmysłowy nie przyjmuje tych rzeczy, które są z Ducha Bożego, bo są dlań głupstwem, i nie może ich poznać, gdyż należy je duchowo rozsądzać. (15) Człowiek zaś duchowy rozsądza wszystko, sam zaś nie podlega niczyjemu osądowi. (16) Bo któż poznał myśl Pana? Któż może go pouczać? Ale my jesteśmy myśli Chrystusowej”