W 25 odcinku serii „Eliasz – typ i antytyp” nawiązaliśmy do instytucji szalichatu, jaka przewinęła się nam w trakcie rozważań, cytując stosowny fragment:

„Jest tu jeszcze jedna ciekawa rzecz, którą warto zauważyć: otóż jeżeli ktoś zrobił coś za czyimś pośrednictwem, jest to traktowane tak, jakby on sam to zrobił. Spójrzmy na przykład na 2 Królewską rozdział 9 werset 3: „(3) Tam wyciągnij flakonik, wylej mu oliwę na głowę i powiedz: Tak mówi PAN: Namaściłem cię na króla Izraela. Następnie otwórz drzwi i czym prędzej uciekaj!” – to, co zrobił sługa Elizeusza jest traktowane tak, jakby zrobił to Bóg – bowiem: „Tak mówi PAN: Namaściłem cię na króla Izraela”, a przecież Bóg nie zrobił tego osobiście, lecz powiedział Eliaszowi, żeby to zrobił. Eliasz wykonał polecenie Boga – ale nie osobiście: polecił Elizeuszowi, żeby w jego imieniu to uczynił. Elizeusz wykonał polecenie Eliasza – ale nie osobiście: polecił swemu słudze, żeby uczynił to w jego imieniu. To jest bardzo częste w Biblii – i wiąże się z tak zwaną „instytucją szalichatu”, czyli posłannika, którym ktoś się posługuje. To co czyni „szaliach”, czyni sam ten, kto go wysłał, czyniąc to POPRZEZ niego. Nie zauważanie tego prowadzi do poważnych błędów – na przykład do utożsamiania Boga z tym, kogo On posłał – czy będzie to Jego Syn, czy jakiś anioł, czy nawet człowiek.”

Ponieważ termin „szaliach” nie jest powszechnie znany, pomyśleliśmy, że dobrze byłoby nieco bardziej przybliżyć jego znaczenie. W tym celu publikujemy poniżej przedruk artykułu pod tytułem „Szaliach – posłaniec Boży”, autorstwa Artura Olczykowskiego, jaki pierwotnie był zamieszczony na niedziałającej już stronie www.jeszua.pl (żeby nie przestał być dostępny w Internecie).

SZALIACH – POSŁANIEC BOŻY

Jeszua Zbawicielem, a Izajasza rozdział 43 werset 11. Kto może odpuszczać grzechy prócz Boga? Czy cuda Jeszuy świadczą o jego Boskości? Na te pytania może pomóc odpowiedzieć zrozumienie żydowskiego prawa szalichatu omawianego w tym artykule.

• „Jeszua jest Zbawicielem, a w Izajasza rozdział 43 werset 11 Pismo mówi, że tylko Bóg może być Zbawicielem, dlatego Jeszua musi być Bogiem.”
• „Jeszua wskrzeszał z martwych, uzdrawiał, znał myśli ludzi, chodził po wodzie i rozkazywał żywiołom, co świadczy o jego Boskich przymiotach.”
• „Tylko Bóg może odpuszczać grzechy, a Jeszua to czynił, co świadczy, że jest Bogiem.”

ŻYDOWSKA KONCEPCJA SZALICHATU

Argumentacja ta zdradza nieznajomość pewnego bardzo ważnego dla zrozumienia dzieła i osoby Mesjasza żydowskiego pojęcia, biorącego swój początek w Biblii Hebrajskiej. Pojęciem tym jest szaliach – posłaniec. Zanim zwrócimy się do Pisma, szukając w nim odpowiedzi na postawione powyżej argumenty zwolenników Boskości Jeszuy, zapoznajmy się z fragmentem rabinicznego nauczania tłumaczącego koncepcję szalichatu (bycia posłańcem, reprezentantem), które jak wykażę, dobrze oddaje znaczenie i implikacje tego biblijnego pojęcia. Cytat pochodzi z artykułu „Yeshua the Messiah –The Shaliach (Emissary) of God”, ze Strony Torah of Messiah Yahshua (z pominięciem uwag autora artykułu). Autor cytuje zamieszczoną na stronie www.chabad.org definicję terminu szaliach. Padający w cytacie termin Rebbe, odnosi się do Rabbiego Schneersona przywódcy chasydzkiego ruchu Chabad Lubavitch.

„Szaliach – słowo to oznacza „przedstawiciela” i „emisariusza” – jest halachicznym terminem oznaczającym osobę upoważnioną przez kogoś innego do działania w jego zastępstwie. Szaliach pojawia się po raz pierwszy w Torze w osobie Eliezera, któremu Abraham zlecił znaleźć żonę dla swego syna Izaaka. Rebeka została wybrana i zaręczona z Izaakiem przez Eliezera – więcej, została jego prawną żoną, nawet bez zamienienia z nim jednego słowa czy spojrzenia. Według słów Talmudu, Szaliach danej osoby jest jak ona sama.

Istnieje halachiczny wzorzec [eved, „niewolnika”] kogoś, kto rezygnuje ze swej woli, osobowości i tożsamości na korzyść woli swego „pana”.

Istnieje także wzorzec „pracownika” [sachir], który podejmuje się wykonać pewne zadanie dla kogoś innego, którego jednak osobowość i tożsamość pozostają odseparowane i różne od osobowości i tożsamości jego „pracodawcy”. Szaliach jest wyjątkowy w tym, że zachowuje duży stopień autonomii i w wykonywaniu swej misji, jednocześnie w tym samym czasie stając się rzeczywistym przedłużeniem osoby, która mu ją zleciła [meszaleiach].

Szaliach nie wyrzeka się swego intelektu, woli, pragnień, uczuć, talentów i osobistego „stylu” dla tego, kogo reprezentuje, raczej, wykorzystuje je w wypełnieniu swojej misji. Wynikiem tego nie jest mniejsza więź pomiędzy nimi, lecz przeciwnie, maszaleiach działa przez wszystko to, czym jest szaliach – nie tylko przez jego działania, ale również przez jego osobowość, która stała się przedłużeniem osobowości maszaleiach. Rebbe wykorzystał halachiczną koncepcję szalichatu i przekształcił ją w powołanie i sposób życia. W ciągu pięciu dekad swego przywództwa, powołał, wyszkolił, umotywował i upełnomocnił tysiące mężczyzn, kobiet i dzieci, by działali jako jego osobiści reprezentanci i emisariusze w setkach społeczności na całym świecie.

Nieodłącznym w roli szaliach jest wyzwanie, by wnieść własną inicjatywę, pomysłowość i kreatywność do swego zadania. Rebbe nie pozwalał swoim szalichim na luksus bezmyślnego posłuszeństwa jego rozkazom. Zamiast tego, nalegał na to, żeby programy i działalności Chabadu powstawały ze szczególnych wysiłków i skłonności szaliach i szczególnych potrzeb i okoliczności jego miejsca zamieszkania.

Jednak Rebbe nie wysyłał swoich emisariuszy, by sami się ze wszystkim borykali. Upoważnił ich, by byli „jak on sam”, tak aby, każdy czyn szaliach był przepojony świadomością, że działa on jako przedłużenie osoby Rebbe, że jego myśli, uczucia, wybory, wysiłki i dokonania, choć są produktami jego własnych umiejętności i osobowości, służą teraz jako przedłużenie umiejętności i osobowości Rebbe.

Nigdy wcześniej w historii naszego narodu jeden człowiek nie zostawił po sobie tak wielkiej liczby naśladowców, tak różnorodnych, tak mocno umotywowanych i tak skutecznych w spełnianiu jego wizji.

U źródeł tego fenomenalnego sukcesu leży wyraźnie korzystna, prawna dynamika, po raz pierwszy użyta więcej niż 3600 lat temu, kiedy Abraham posłał Eliezera, aby znalazł żonę dla jego syna”.

– The Encyclopedia of the Jewish Religion.

Głównym punktem żydowskiego prawa przedstawicielstwa jest powiedzenie, „Przedstawiciel danej osoby jest uznawany za nią samą”. Dlatego, każdy czyn dokonany przez należycie mianowanego przedstawiciela jest uznawany jako dokonany przez pryncypała”.

JESZUA – SZALIACH JHWH

Nowy Testament pełen jest odniesień do szalichatu. Zarówno misja Jeszuy, jak i nasza, jako jego naśladowców, jest określona jako bycie posłańcem. Słowo to pada dziesiątki razy w odniesieniu do jego i naszej misji. Jeszua stanowczo nalegał, aby wszyscy uwierzyli, że został on posłany przez Boga. Od tej wiary uzależnił zbawienie człowieka. Powiedział:

• „A to jest żywot wieczny, aby poznali ciebie jedynego prawdziwego Boga i Jeszuę Mesjasza, którego posłałeś”. Ewangelia Jana rozdział 17 werset 3.
• „To jest dzieło Boże: wierzyć w tego, którego On posłał”. Ewangelia Jana rozdział 6 werset 29.

Tak jak Eliezer miał zleconą misję i jego posłannictwo miało określony cel, tak Jeszua został również posłany z konkretną misją. Jego zadaniem było zbawienie świata, poprzez odwrócenie ludzi od ich złości:

• „Bo nie posłał Bóg Syna na świat, aby sądził świat, lecz aby świat był przez niego zbawiony”. Ewangelia Jana rozdział 3 werset 17.
• „Wam to najpierw Bóg, wzbudziwszy Syna swego, posłał go, aby wam błogosławił, odwracając każdego z was od złości waszych”. Dzieje Apostolskie rozdział 3 werset 26.

Zadaniem posła jest skierowanie uwagi słuchających na poselstwo i tego, kto jest autorem tego poselstwa. Stąd tak częste odniesienia Jeszuy, do tego, że jest tylko posłem, a poselstwo, które przynosi nie jest jego autorstwa, lecz tego, który go posłał.

• „Bo ja nie z siebie samego mówiłem, ale Ojciec, który mnie posłał, On mi rozkazał, co mam powiedzieć i co mam mówić”. Ewangelia Jana rozdział 12 werset 49.
• „Lecz teraz chcecie zabić mnie, człowieka, który wam mówił prawdę, którą usłyszałem od Boga…”. Ewangelia Jana rozdział 8 werset 40.
• „Nauka moja nie jest moją, lecz tego, który mnie posłał”. Ewangelia Jana rozdział 7 werset 16.

Zgodnie z cytowanym powiedzeniem Talmudu, posłaniec jest przyjmowany jak osoba posyłająca go, dlatego przyjęcie posła jest przyjęciem tego, kto go posłał.

• „Kto was przyjmuje, mnie przyjmuje, a kto mnie przyjmuje, przyjmuje tego, który mnie posłał”. Ewangelia Mateusza rozdział 10 werset 40.

Poselstwo Jeszuy zostało rozciągnięte na jego uczniów, o których jest powiedziane, że są tak samo posłani, jak został posłany ich mistrz.

• „Jak mnie posłałeś na świat, tak i Ja posłałem ich na świat”. Ewangelia Jana rozdział 17 werset 18.
• „Dlatego w miejsce Chrystusa poselstwo sprawujemy, jak gdyby przez nas Bóg upominał; w miejsce Chrystusa prosimy: Pojednajcie się z Bogiem”. 2 Koryntian rozdział 5 werset 20

A CO Z CUDAMI?

Poseł sprawujący poselstwo otrzymuje niezbędne uwierzytelnienie i wyposażenie. Tym uwierzytelnieniem, pieczęcią w przypadku Jeszui był Duch Boży, który na niego zstąpił w dniu zanurzenia przez Jana. Ten to Duch wyposażył Jeszuę w moc czynienia cudów, dzięki której mógł być on uwierzytelniony jako poseł Boży.

• „Dzieła bowiem, które mi powierzył Ojciec, abym je wykonał, świadczą o mnie, że Ojciec mnie posłał”. Ewangelia Jana rozdział 5 werset 36.
• „Na nim bowiem położył Bóg Ojciec pieczęć swoją”. Ewangelia Jana rozdział 6 werset 27.

Jak widzimy dzieła te zostały powierzone do wykonania Jeszui przez jego Ojca. To Bóg był ich autorem, a Jeszua tylko ich wykonawcą, pośrednikiem. Wspomina o tym on sam, w piątym rozdziale ewangelii Jana, w odpowiedzi na zarzut faryzeuszy, że czynił się równym Bogu. W dobitnych słowach podkreślił tam swoją zależność od Ojca i to, że „Syn sam od siebie nic nie może czynić, tylko to, co widzi, że Ojciec czyni” oraz, że wszelkie jego działanie wypływa z przekazania mu do tego prawa przez jego Ojca.

Tak samo rozumieli to po jego śmierci apostołowie, nauczając:

• „Mężowie izraelscy! Posłuchajcie tych słów: Jeszuę Nazareńczyka, męża, którego Bóg wśród was uwierzytelnił przez czyny niezwykłe, cuda i znaki, jakie Bóg przez niego między wami uczynił, jak to sam wiecie…”. Dzieje Apostolskie rozdział 2 werset 22.

Widzimy, że to Bóg był sprawcą tych cudów, co jest o tyle istotne, że w analogiczny sposób Bóg działa przez innych szalichim (posłańców):

• „I umilkło całe zgromadzenie, i słuchali Barnaby i Pawła, gdy opowiadali, jakie to znaki i cuda uczynił przez nich Bóg między poganami”. Dzieje Apostolskie rozdział 15 werset 12.

Działanie jako szaliach, lub inaczej mówiąc, działanie w czyimś imieniu, będąc do tego upoważnionym i odpowiednio wyposażonym, jest podstawą do zrozumienia szczególnej mocy jaka przejawiała się zarówno w życiu Zbawiciela, jak i jego szaliach (apostołów). Trzeba jednak pamiętać, że te przejawy mocy nie świadczą o Boskiej naturze tego, kto je dokonuje, lecz są uwierzytelnieniem jego szczególnego posłannictwa danego mu przez Boga. Inaczej musielibyśmy przyjąć, że także apostołowie zaliczali się do grona Osób Boskich, gdyż dokonywali tych samych cudów co ich mistrz.

KTÓŻ MOŻE ODPUSZCZAĆ GRZECHY OPRÓCZ BOGA?

Ta sama zasada odnosi się do przebaczania grzechów. Kiedy faryzeusze zarzucili Jeszui, że tylko Bóg może odpuszczać grzechy, on uzdrowił chorego i rzekł:

• „Lecz abyście wiedzieli, że Syn Człowieczy ma prawo na ziemi odpuszczać grzechy – rzekł do sparaliżowanego: Wstań, weź łoże swoje i idź do domu swojego!” Ewangelia Mateusza rozdział 9 werset 6.

Kiedy ludzie to ujrzeli, nie stwierdzili: „Ten zaiste musi być Bogiem”, lecz powiedziane jest, że:

• „A gdy to ujrzały tłumy, przelękły się i uwielbiły Boga, który dał ludziom takie prawo (moc, autorytet)”. Ewangelia Mateusza rozdział 9 werset 8.

Warto, też podkreślić, że Jeszua był prorokiem (Dzieje Apostolskie rozdział 3 werset 22; ewangelia Jana rozdział 4 werset 19), mężem, któremu Bóg objawiał skrytości serc oraz tym, który znał doskonale wolę Boga, swego Ojca, a już w Tanach (Stary Testament) mamy przykłady tego, że prorocy „odpuszczali” grzechy ludzi, komunikując im werdykt Boży.

• „Wtedy rzekł Dawid do Natana: Zgrzeszyłem wobec JHWH. Natan zaś rzekł do Dawida: JHWH również odpuścił twój grzech, nie umrzesz”. 2 Samuelowa rozdział 12 werset 13.

Tak więc możemy przyjąć, że Żydzi kolejny raz pomylili się, nie dostrzegając, lub nie chcąc dostrzec, że Jeszua został oddelegowany przez Boga, by wykonać jego wolę, w którym to oddelegowaniu zawierało się także prawo odpuszczania grzechów. Jak wiemy ze Starego Testamentu, to Bóg jest Sędzią i to On ma sądzić świat (Psalm 96 wersety 10 i 13; Psalm 98 werset 9), jednak Nowy Testament wyjaśnia, że posłuży się On w tym celu swoim narzędziem, posłańcem, szaliach, i osądzi świat przez niego.

• „Gdyż wyznaczył dzień, w którym będzie sądził świat sprawiedliwie przez męża, którego ustanowił, potwierdzając to wszystkim przez wskrzeszenie go z martwych”. Dzieje Apostolskie rozdział 17 werset 31.

JESZUA ZBAWICIELEM

Zasada szalichatu odnosi się także do tekstów mówiących, że tylko Bóg jest Zbawicielem. Teksty te mówią po prostu, że nikt inny, będący w opozycji do Boga, jak np. fałszywi bogowie, nie może zbawić. Nie przeczą one jednak zasadzie szalichatu, czyli temu, że Bóg może posłużyć się w tym zbawieniu swoim narzędziem, posłańcem, pośrednikiem. Gdyby było inaczej, wypowiedzi te byłyby sprzeczne z innymi wypowiedziami samego Boga, mówiącymi o posłaniu licznych zbawicieli, aby ratować Izraela:

• „A gdy synowie izraelscy wołali do JHWH, wzbudził im JHWH zbawiciela, Ehuda, syna Gery”. Sędziów rozdział 3 werset 15.
• „Toteż wydałeś ich w ręce ich wrogów, a ci ciemiężyli ich. W czasie ucisku zaś wołali do ciebie, a wtedy Ty wysłuchałeś ich z niebios i według obfitego swego miłosierdzia dałeś im zbawicieli, którzy wybawiali ich z ręki ich wrogów”. Nehemiasza rozdział 9 werset 27.

W wersetach tych pada hebrajskie słowo jasza (zbawić) od którego to słowa pochodzi imię naszego Zbawiciela – Jeszua. Znowu możemy tu zauważyć ideę szalichatu, gdyż to Bóg posyłał tych ludzi, aby dokonali zbawienia, które On zamierzył.

• „Wtedy JHWH zwrócił się do niego i rzekł: Idź w tej mocy twojej i zbaw Izraela z ręki Midiańczyków. Przecież to Ja cię wysyłam”. Sędziów rozdział 6 werset 14.

Choć ludzie ci byli nazywani zbawicielami, to jednak nie stało to w opozycji do Izajasza rozdziału 43 wersetu 11, gdyż tak naprawdę to Bóg wybawiał Izraela poprzez tych szalichim.

• „Wtedy rzekł Gedeon do Boga: Jeżeli wybawisz moją ręką Izraela, jak obiecałeś…” Sędziów rozdział 6 werset 36.

Dlatego nie ma sprzeczności w tym, że Pismo tytułuje zarówno Boga jak i Jeszuę tym samym tytułem Zbawiciela. Nie wynika z tego, że są oni osobami trójjedynego Boga, lecz, że działa tu zasada szalichatu. Ojciec, jako autor zbawienia, posyła Jeszuę, który jest tego zbawienia wykonawcą (Ewangelia Jana rozdział 3 werset 17).

ANIOŁ JHWH

Zasada szalichatu nie dotyczy tylko ludzi, ale możemy ją zobaczyć także w posłannictwie aniołów. Anioł JHWH jest Bożym posłańcem, który przekazuje Jego poselstwo. Mówi on w imieniu Boga używając (jak często także prorocy) pierwszej osoby, co doprowadziło niektórych do konkluzji, że jest to teofania – objawienie się samego Boga, bądź Syna Bożego jako drugiej osoby Trójcy w jego przedludzkiej postaci. Dziwić może uporczywe chwytanie się takich argumentów, kiedy Pismo jednoznacznie mówi, że Boga nie można zobaczyć i pozostać żywym (2 Mojżeszowa rozdział 33 werset 20; 1 Tymoteusza rozdział 6 werset 16).

• „Nadto powiedział: Nie możesz oglądać oblicza mojego, gdyż nie może mnie człowiek oglądać i pozostać przy życiu”. 2 Mojżeszowa rozdział 33 werset 20.
• „Jedyny, który ma nieśmiertelność, który mieszka w światłości niedostępnej, którego nikt z ludzi nie widział i widzieć nie może”. 1 Tymoteusza rozdział 6 werset 16.

Szczepan przemawiając, jak wspominają Dzieje Apostolskie, z natchnienia Ducha, jednoznacznie określił anioła JHWH, który objawił się Mojżeszowi w płomieniu gorejącego krzaku, jako anioła, posłańca Bożego, a nie Boga.

• „Tego Mojżesza, którego się zaparli, mówiąc: Kto cię ustanowił przełożonym i sędzią? – tego posłał Bóg jako wodza i wybawiciela za pośrednictwem anioła, który mu się ukazał w krzaku”. Dzieje Apostolskie rozdział 7 werset 35.

Znowu możemy tu zobaczyć działanie Bożego szaliach, posłańca, który wykonuje zadanie zlecone mu przez Boga. Czy tak trudno to przyjąć? Czy rozsądne jest nie zwracanie uwagi lub świadome pomijanie jednoznacznych wypowiedzi proroków i apostołów (2 Mojżeszowa rozdział 33 werset 20; 1 Tymoteusza rozdział 6 werset 16), aby znaleźć uzasadnienie dla swoich doktryn?

PODSUMOWANIE

To krótkie rozważanie ma na celu pokazanie, że czyny i misja Mesjasza mogą być łatwiej zrozumiane w świetle terminów i pojęć zakorzenionych w żydowskiej kulturze i środowisku. Jeszua jako szaliach (posłaniec) Boga, nie może być jednocześnie samym Bogiem.

Artur Olczykowski [grudzień 2004]